Узбекистон

О государствах, республиках и народах, проживающими там

Модератор: Hanifa-Sunnat

Узбекистон

Сообщение Admin » 28 сен 2013, 23:11

Узбекистан

(узб. O'zbekiston, Ўзбекистон или узб. O'zbekiston Respublikasi, Ўзбекистон Республикаси) — государство, расположенное в центральной части Средней Азии. Названия государства «Республика Узбекистан» и «Узбекистан» равнозначны. Сопредельные государства: на востоке — Киргизия; на северо-востоке, севере и северо-западе — Казахстан; на юго-западе и юге — Туркмения; на юге — Афганистан и на юго-востоке — Таджикистан.

История узбекского народа тесно связана с историей других тюркских народов Центральной Азии и выходит за пределы нынешнего Узбекистана. Появление первых государств на территории Узбекистана относится к VIII—VII векам до нашей эры, когда были созданы такие государства как: Хорезм и Бактрия. Древнейшими городами на территории современного Узбекистана являются Ташкент, Хива, Самарканд, Бухара, Шахрисябз, Карши, Термез и Маргилан.

В 329—327 г. до н. э. Александр Македонский завоевал Согдиану и Бактрию, женился на Роксане, дочери местного правителя Бактрии. Сопротивление захватчикам было ожесточённым, заставляя армию Александра задержаться в области.

С IV века до нашей эры начинается расцвет древнего Хорезма. Начиная с 305 по 995 год Хорезмом управляла династия хорезмшахов Афригидов.

В VI—VII вв часть территории современного Узбекистана входила в состав Согдианы и Бактрии, которые номинально были зависимы от Тюркского Каганата и Сасанидской Империи. После завоевания арабами она входила в состав Арабского Халифата. Национально-освободительные движения способствовали образованию местных династий таких как Тахириди и Якубийон. С второй четверти IX века Саманидам удалось образовать независимое государство Саманидов, объединив территорию Мовароуннахра и Хоросона. В период правления Саманидов были сформированы основы государственного правления (министерство), которые существовали до начала X в. В это время происходит расцвет науки, культуры и поэзии таджикского народа — оседлого (основного) населения Хорасана и Мовароуннахра этого времени.

В конце X века государство Саманидов пал под натиском кочевников — Караханидов и Газневидов.

В XII — начале XIII вв. территория современного Узбекистана вошла в состав государства Хорезмшахов, завоёванное в 1219—1221 монголами Чингисхана, после чего территория Узбекистана вошла в состав улусов его сыновей — Джучи и Чагатая

В XIV веке правил Тамерлан (1336—1405). В своих военных походах Тамерлан значительно расширил территорию своего государства и завоевал множество сопредельных территорий в том числе Персию, Малую Азию, Северную Индию, Закавказье, восточный Дешт-и-Кипчак и другие. Столицей государства Тамерлана был Самарканд. В эпоху Тимуридов происходит расцвет науки и культуры региона.

В 1499 году со степей Дешт-и-Кипчака на территории современного Узбекистана вторглись войска Шейбани ханa. Шейбаниды в 1500—1501 годах завоевали столицу Тимуридов Самарканд, чем ускорили падение тимуридского государства и основали собственное узбекское государство Шейбанидов.

Государственное образование Шейбанидов со временем разделилась на двое на Хивинское ханство и Бухарское ханство. В Хорезме на престол взошли родственники Шейбанидов Арабшахиды происходящие от Араб-шах-ибн-Пилада, потомка Шибана в 9-м поколении. В Бухарском ханстве правящей династей оставались Шейбаниды (1500—1601) позже уступившие власть Аштарханидам (1601—1756), после Аштарханидов на престол взошла последняя династия из узбекского племени Мангытов (1756—1920) правившая Бухарой ставшим к тому моменту эмиратом до самого его упразднения.

Власть в Хивинском ханстве перешла от Арабшахидов, в начале XVIII века к казахским чингиздам, а с 1770 по 1920 год к династии из узбекского племени кунгратов и правивших до упразднения ханства.

С 1709 по 1876 годы на территории современного Узбекистана также существовало Кокандское ханство образованное выходцами из узбекского племени минг.

К моменту начала территориальной экспансии Российской империи на территории современного Узбекистана существовало три государственных образования Бухарский эмират, Кокандское ханство и Хивинское ханство. В 1876 году Кокандское ханство было разбито Российской империей, ханство упразднено, а центральные территории ханства были включены в состав Ферганской области.

К началу XX века, Средняя Азия находилась в составе Российской империи и в начале становления советской власти, несмотря на сопротивление большевикам, вся Средняя Азия стала частью Советского Союза, из Туркестанской АССР, Бухарской республики и Хорезмской республики после национально-территориального размежевания в 27 октября 1924 году была образована Узбекская Советская Социалистическая Республика со столицей в г. Самарканде.

1 сентября 1930 года столица Узбекской ССР была перенесена из Самарканда в Ташкент.

В 1991 году Августовский путч в столице СССР в Москве потерпел крах. 31 августа 1991 г. была объявлена независимость Узбекистана. 31 августа 1991 года Верховный Совет Узбекистана принял постановление «О провозглашении государственной независимости Республики Узбекистан», а также Закон «Об основах государственной независимости Республики Узбекистан». Узбекская ССР была переименована в Республику Узбекистан.

1 сентября отмечается День Независимости Узбекистана.
Конституция Узбекистана была принята 8 декабря 1992 года.

География Узбекистана

Протяжённость границ — 6221 км.
Протяжённость: по долготе (с севера на юг) 925 км, по широте (с запада на восток) 1400 км.

Наибольшая высота над уровнем моря: высота 4643 м (Гиссарский хребет). Наименьшая высота над уровнем моря: впадина Мынбулак — −12,8 м (пустыня Кызылкум).

Климат резко континентальный. Средняя температура: январь — от +4 °C до −8 °C, июль — от +22 °C до +32 °C.

Территория Узбекистана разнообразна, но большие пространства этой страны отчасти малопригодны для жизни: это пустыни, степи и горы. Города Узбекистана, вокруг которых сосредоточена жизнь народа этой страны, находятся в долинах рек[

Административно-территориальное деление

Республика Узбекистан состоит из Республики Каракалпакстан, областей (узб.: viloyat), районов (узб.: tuman) сельского типа, районов городского типа, городов областного подчинения, городов районного подчинения, сел (кишлаков и аулов). Столица Узбекистана — город Ташкент. Области Республики Узбекистан:
Андижанская область (2)
Бухарская область (3)
Джизакская область (5)
Кашкадарьинская область (8)
Навоийская область (7)
Наманганская область (6)
Самаркандская область (9)
Сурхандарьинская область (11)
Сырдарьинская область (10)
Ташкентская область (12)
Ферганская область (4)
Хорезмская область (13)

Население

Население Узбекистана составило 30 миллионов человек на 1 февраля 2013 года, из них 51 % — городское и 49 % — сельское. За год с 1 января 2011 г. по 1 января 2012 г. население Узбекистана увеличилось на 435,7 тыс. человек. Число родившихся в 2011 году составило 626,9 тыс.человек (коэффициент рождаемости — 21,4 промилле), число умерших 144,6 тыс.человек (коэффициент смертности — 4,9 промилле). В 2010 г. коэффициент рождаемости составлял 22,4 промилле, коэффициент смертности — 4,9 промилле.

Средняя плотность населения 65,8 чел. на 1 кв. км. По числу жителей Узбекистан занимает третье место среди стран СНГ, после Российской Федерации и Украины.

Но в отличие от последних, в Узбекистане до последнего времени регистрировался высокий уровень рождаемости и положительный прирост населения и, как следствие, бо́льшую часть населения составляют дети и молодёжь. В 2011 году прирост населения составил 435,7 тыс. человек или 1,5 %. Однако уровень рождаемости в Узбекистане снижается. Так, по данным ООН, в 2008 г. суммарный коэффициент рождаемости был на уровне 2,2 ребёнка на одну женщину, а по данным Справочника ЦРУ по странам мира, в 2011 г. он составил 1,86 детей на одну женщину, что ниже уровня простого воспроизводства поколений — 2,15. В этой связи ожидается замедление роста населения.

В республике насчитывается 120 городов и 115 городских посёлков; в них в общей сложности проживает 15 069 600 чел., или около 51 % всего населения.

Национальный состав населения

Перепись населения в Узбекистане с 1989 года не проводилась. Данные о численности населения фиксируются государственными органами ЗАГСа, а также Государственным центром персонализации при Кабинете Министров Республики Узбекистан. Национальная принадлежность указывается на основании свидетельства о рождении (национальность родителей) в соответствующей графе паспорта при его выдаче.

Распределение населения по национальностям по состоянию на 2000 год:
узбеки — 18 млн. 959 тыс. чел. (78 % населения)
русские — 1 млн. 199 тыс. чел.
таджики — 1 млн. 166 тыс. чел.
казахи — 990 тыс. чел.
каракалпаки — 504 тыс. чел.
татары − 324 тыс. чел., по другим оценкам — до 700 тыс.; в 1989 году — 568 тыс.
киргизы − 232 тыс. чел.
корейцы − 164 тыс. чел.
туркмены — 152 тыс. чел.
украинцы — 105 тыс. чел.
армяне — 42 тыс. чел.
азербайджанцы — 36 тыс. чел.
персы — ок 30 тыс. чел.
уйгуры — 20 тыс. чел.
белорусы — 20 тыс. чел.
крымские татары — 10 тыс. чел., по другим оценкам — до 90 тыс.; в 1989 году — 189 тыс., однако после распада СССР бо́льшая часть из них вернулась в Крым.
евреи — около 10 — 20 тыс., в 1989 году — 66 тыс.
среднеазиатские (бухарские) евреи − 9,7 тыс. в 2000 г. и 28 тыс. в 1989 г.
турки — около 10 тыс., в 1989 году — 106 тыс., однако после 1989 года большая часть из них — депортированные турки-месхетинцы — покинули страну
немцы — 7,9 тыс., в 1989 году — 39,8 тыс.
греки — менее 10 тыс. чел., в 1989 году — 10 тыс. и др.

Махалля

Махалля — система народного самоуправления. Согласно указу президента республики от 1998 года начали возрождаться махаллинские комитеты и махаллинские советы, функция которых связана с контролем за социальной защитой и социальным обеспечением наиболее бедных слоев населения в отдельно взятом микрорайоне. Махаллинский комитет помогает жителям махалли с организацией праздников, свадеб, похорон и при необходимости оказывает помощь малоимущим или одиноким старикам.

Религия в Узбекистане

По официальным данным — мусульмане — 93 % (в основном сунниты ханафитского мазхаба, численность шиитов не превышает 1 %, они сконцентрированы в Бухарской и Самаркандской областях), православные — 4 % (доля православных неуклонно снижается, что вызвано эмиграцией русских, украинцев, белорусов и др. , остающиеся 3 % это римские католики, корейские христиане, баптисты, лютеране, адвентисты седьмого дня, евангелические христиане и пятидесятники, свидетели Иеговы, буддисты, бахаисты, кришнаиты и атеисты.

По официальным данным на 1 июня 2010 года в Узбекистане были официально зарегистрированы 2225 религиозных организаций 16 различных религиозных конфессий:
Ислам — 2050 (мечети, религиозные образовательные учреждения, исламские центры),
христианство — 175 в том числе:
корейские христиане — 52,
православные (РПЦ) — 37,
баптисты — 23,
пятидесятники (полного Евангелия) — 21,
адвентисты седьмого дня — 10,
католики — 5,
лютеране — 2,
новоапостольские христиане — 4,
Армянская Апостольская церковь — 2,
свидетели Иеговы — 1,
церковь голоса Божия — 1,
межконфессоинальное библейское общество — 1,
иудаизм — 8,
бахаи — 6,
кришнаиты — 1,
буддизм — 1.

Отмечается, что посещаемость мечетей высокая, особенно среди молодёжи, которая составляет большинство молящихся.

Из христианских конфессий на территории Узбекистана официально действуют:
Русская православная церковь (Ташкентская и Узбекистанская епархия),
Римско-католическая церковь,
Армянская апостольская церковь,
Евангелическо-лютеранская церковь,
Союз церквей Евангельских христиан-баптистов,
Центр церквей христиан полного Евангелия.

Существуют оценки, согласно которым в Узбекистане насчитывается до 10 тысяч бухарских евреев и евреев-ашкеназов. Евреи сконцентрированы в городах Ташкент, Бухара и Самарканд. Свыше 80 тысяч евреев за последние 20 лет эмигрировало в Израиль и США, что было обусловлено в первую очередь экономическими мотивами.

Конституция Республики Узбекистан декларирует свободу совести для всех. По Конституции каждый имеет право исповедовать любую религию или не исповедовать никакой. Также недопустимо принудительное насаждение религиозных взглядов.

Однако существуют данные о том, что свобода совести в Узбекистане нарушается. Например, Госдепартамент США отнёс Узбекистан к списку стран, «вызывающих особую озабоченность» состоянием свободы совести.

По итогам исследования международной благотворительной христианской организации «Open Doors» за 2013 год, Узбекистан занимает 16-е место в списке стран, где чаще всего притесняют христиан и нарушают их права.

Языки Узбекистана

Государственным языком Республики Узбекистан является узбекский язык. Второй по значимости русский язык. Его знает значительная часть населения, и он имеет широкое распространение в стране. Обязательное изучение английского языка является одним из приоритетов государства. С 2013/2014 учебного года введено обязательное изучение английского языка с 1 класса в школе
Вложения
_uzbekiston_13.jpg
_uzbekiston_13.jpg (37.93 КБ) Просмотров: 40492
Аватара пользователя
Admin
Site Admin
 
Сообщения: 2620
Зарегистрирован: 19 апр 2011, 23:00
Откуда: Республика Золотая Орда. Город Сарай

Аллоҳнинг гўзал исмлари

Сообщение Admin » 28 дек 2013, 19:13

Аллоҳнинг гўзал исмлари

Аллоҳнинг борлигига ишонган одам У зотни яхши таниши ҳам керак. Ақоид илми истилоҳи билан айтганда маърифат ҳосил қилиши лозим. Бу маърифат эса Аллоҳ таолонинг гўзал исмлари ва У зотнинг сифатларини билиш ила ҳосил бўлади.
Аллоҳ таоло: «Аллоҳнинг гўзал исмлари бордир. Бас, Унга ўша (исм)лар ила дуо қилинг», деган (Аъроф: 180-оят).
Аллоҳнинг барча исмлари гўзалдир. Мўмин-мусулмон банда Аллоҳга дуо қилганида, ўша гўзал исмлар ила дуо қилмоғи лозим.
Аллоҳ таоло яна: «У Аллоҳ Холиқ, Бариъ, Мусаввирдур. Барча гўзал исмлар Уникидир. Осмонлару ердаги барча нарсалар Уни поклаб ёд этадилар. Яна У Азиз ва Ҳакимдир», деган (Ҳашр:24).

«Ҳашр» сурасининг бу сўнгги оятида Аллоҳнинг бир неча гўзал исмлари ҳақида сўз боряпти. Хусусан:
Холиқ – яратувчи.
Бариъ – йўқдан бор қилувчи.
Мусаввир – махлуқотларнинг сувратини шакллантирувчи.
Дунёдаги барча чиройли исмлар Аллоҳникидир.
Имом Аҳмад ибн Ҳанбал Маъқал ибн Ясардан ривоят қилган ҳадисда Пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссалом:
«Кимки тонг чоғида уч марта «Аъузу биллаҳис-самийъул алийм минаш шайтонир рожийм» деса ва «Ҳашр» сурасининг уч оятини ўқиса, Аллоҳ таоло саловат айтадиган етмиш минг фариштани унга вакил қилиб қўяди. Агар ўша куни вафот этса, шаҳид кетади. Кимки кеч кирганда ўқиса, худди ўша мартабага эришади», деб марҳамат қилганлар.
Ушбу ҳадиси шарифда зикр этилган «Ҳашр» сурасининг уч ояти юқоридаги ояти карима ва сурада ундан олдинги икки оятдир. Келинг, ўша икки оятнинг маънолари ва уларнинг тафсирини ҳам ўрганайлик:
«У Аллоҳ, Ундан ўзга илоҳ йўқ зотдир. У ғойибни ҳам ошкорни ҳам билувчидир. У меҳрибон ва раҳмлидир» (Ҳашр: 22 - оят).
Ушбу оятдан маълум бўладики, эътиқод ва ибодат фақат ягона Аллоҳнинг Ўзига бўлмоғи керак. Барча қалблар фақат Унгагина талпиниши лозим. Аллоҳ таоло шундоқ зотки, сиз билан биз билган ва билмаган барча нарсаларни билади. Осмонлару ерда Аллоҳ билмаган нарса йўқ, демак, Унга ибодат қилиш керак.

«У Аллоҳ, Ундан ўзга илоҳ йўқ зотдир. У - Малик, У - Қуддус, У - Салом, У - Мўмин, У - Муҳаймин, У - Азиз, У - Жаббор, У - Мутакаббирдир. Аллоҳ Унга ширк келтиришаётган нарсалардан пок» (Ҳашр: 23-оят).
Аввалги оят каби бу ояти карима ҳам Аллоҳ ваҳдониятининг исботи ила бошланган ва унинг бир неча исмларини эслатмоқда, жумладан:
Малик – ҳақиқий эгадир, Ундан ўзга эга йўқ. Шунинг учун бандалар фақат Унга қул бўладилар. Ҳеч вақтда бир қулга икки хўжа бўлмайди. Шунинг учун инсонлар ўзларига ўхшаган инсонларга эмас, балки ягона яратганга, ҳақиқий эгага қул бўлишлари лозим.
Қуддус – барча айблардан ҳоли, нолойиқ сифатлардан пок. Мутлақ муқаддаслик ва мутлақ поклик Аллоҳнинг Ўзигагина хосдир.
Салом – нуқсонлардан саломат, шунингдек, тинчлик-хотиржамлик ва роҳат берувчи зот. Аллоҳ «Салом» сифати ила бандаларга тинчлик, омонлик, хотиржамлик ато қилади.
Мўмин – иймон ва омонликни берувчи.
Муҳаймин – ҳамма нарсани қамраб олувчи, яъни, Аллоҳ бандаларнинг барча ҳолатларига гувоҳ бўлиб туради, Ундан ҳеч нарса махфий қолмайди.
Азиз – барчанинг устидан ғолиб.
Жаббор – олий қадар, улуғ, Унинг олдида ўзгалар ўзини хор тутади.
Мутакаббир – кибрёси ва улуғлиги муболағали зот.
Ушбу баркамоллик сифатларига эга бўлган айбсиз зот мушрикларнинг Унга ширк келтиришидан ҳам покдир.
Аллоҳ таоло «Тоҳо» сурасида: «Аллоҳ–Ундан бошқа ибодатга сазовор илоҳ йўқ зотдир. Гўзал исмлар Уникидир», деган (8-оят).
Яъни, Аллоҳ таоло Ўзининг борлигида, моликлигида, илмида ва ҳамма нарсани Ўз тасарруфида тутишида ягонадир. Унинг исмлари фақат ва фақат гўзалдир. Гўзал исмларнинг барчаси танҳо Унга хосдир.
Аллоҳ таоло «Исро» сурасида: «Аллоҳга дуо қилинглар, Раҳмонга дуо қилинглар, қайсисига дуо қилсангиз ҳам, бари бир. Гўзал исмлар Уникидир», деган (110-оят).
Ривоятларда келишича, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бир куни: «Ё, Аллоҳ! Ё, Раҳмон!» деб дуо қилаётганларини мушриклар эшитиб қолиб, дарҳол:
«Муҳаммад якка худоликка чақирар эди, ўзи бўлса иккита худога дуо қилмоқда», деб гап тарқатишибди.
Уларнинг бу жоҳилона тушунчаси ва тасарруфи жавобига ушбу оят тушган экан. Бу оятда мазкур нотўғри тушунча ва тасарруф тўғриланмоқда.
«Аллоҳга дуо қилинглар, Раҳмонга дуо қилинглар, қайсисига дуо қилсангиз ҳам, барибир».
«Аллоҳ», «Раҳмон» исмлари икки хил бўлгани билан зот бир. Исм кўпайса, зот ҳам кўпайиб қолмайди.
«Гўзал исмлар Уникидир», деб айт».
Дунёдаги энг гўзал исмлар Аллоҳникидир. Шундан тўқсон тўққизтаси Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бир ҳадисларида келган.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам:
«Аллоҳнинг тўқсон тўққизта исми бор. Ким уларни ёд олса, жаннатга киради. Албатта, Аллоҳ тоқдир ва тоқни яхши кўради», дедилар».
Икки шайх ва Термизий ривоят қилган.
Аллоҳ тоқ бўлгани ва тоқни яхши кўргани учун ҳам Унинг гўзал исмлари тўқсон тўққизта бўлган. Ким ўша тўқсон тўққиз исмни ёд олса жаннатга киради. Чунки бу гўзал исмларни ёд олган киши Аллоҳ таолонинг гўзал исмларини доимо зикр қилиб юрадиган банда бўлади.
Аммо бу Аллоҳ таолонинг тўқсон тўққиздан бошқа исми йўқ дегани эмас. Албатта, Аллоҳ таолонинг исмлари кўп.
Қўйидаги ҳадиси шарифда Аллоҳ таолонинг гўзал исмлари сифатида машҳур бўлган тўқсон тўққиз исмни зикри келади.
Яна ўша кишидан ривоят қилинади:
«Аллоҳнинг тўқсон тўққизта исми бор. Ким уларни тўлиқ билиб олса, жаннатга киради. У Ундан ўзга илоҳу маъбуд йўқ Аллоҳдир. Раҳмон, Роҳийм, Малик, Қуддус, Салом, Мўмин, Муҳаймин, Азиз, Жаббор, Мутакаббир, Холиқ, Бариъ, Мусаввир, Ғаффор, Қаҳҳор, Ваҳҳоб, Раззоқ, Фаттоҳ, Алийм, Қобиз, Босит, Хофиз, Рофеъ, Муъизз, Музилл, Самийъ, Басийр, Ҳакам, Адл, Латийф, Хабийр, Ҳалийм, Азийм, Ғафур, Шакур, Алий, Кабийр, Ҳафийз, Муқийт, Ҳасийб, Жалийл, Карийм, Рақийб, Мужийб, Восеъ, Ҳакийм, Вадуд, Мажийд, Боъис, Шаҳийд, Ҳақ, Вакийл, Қавий, Матийн, Валий, Ҳамийд, Муҳсий, Мубдиъ, Муъийд, Муҳъйи, Мумийт, Ҳайй, Қайюм, Вожид, Воҳид, Сомад, Қодир, Муқтадир, Муқаддим, Муаххир, Аввал, Охир, Зоҳир, Ботин, Волий, Мутаолий, Барр, Таввоб, Мунтақим, Афвву, Раъуф, Моликул Мулк, Зул Жалол вал Икром, Муқсит, Жомеъ, Ғаний, Муғний, Монеъ, Зорр, Нофеъ, Нур, Ҳодий, Бадийъ, Боқий, Ворис, Рашийд ва Сабур», дедилар».
Термизий, Ибн Ҳиббон ва ал-Ҳоким ривоят қилган.

Энди Аллоҳ таолонинг бу гўзал исмларининг маънолари билан танишиб чиқайлик.

1. Аллоҳ.
Аллоҳ лафзи «алаҳа» феълидан олинган «илоҳ» масдарига мансуб бўлиб маъбуд - ибодат қилинган зот - маъносини англатади. Арабларда «илоҳ»нинг аввалига алиф ва лом ҳарфлари киритилган ва «ал-илоҳу» ҳосил бўлган. Сўнгра ҳамзанинг ҳаракатини ломи таърифга нақл қилинган ва бир жинсдаги икки ҳарфни идғом қилингандан кейин «Аллоҳ» лафзи ҳосил бўлган.
Аллоҳ лафзи яккаю ягона маъбуди ҳаққа исм бўлиб қолган. У зотдан бошқага бу исм ишлатилмаган.
Баъзи уламолар, Аллоҳ исми аъзамдир, деганлар. Бу лафзи жалола ҳақида Ибн Атоуллоҳ Сакандарий каби зотлар алоҳида китоблар ҳам ёзганлар.

2. Раҳмон.
«Раҳмон» – улуғ неъматларни берувчи.
«Раҳмон» сифати фақат Аллоҳга хос бўлиб, барчага–кофирга ҳам, мўминга ҳам меҳрибон ва неъмат берувчи, маъносини англатади. Раҳмон сифатини Аллоҳ таолодан бошқа ҳеч кимга нисбатан ишлатиб бўлмайди.

3. Роҳийм.
«Роҳийм» – латиф неъматларни берувчи.
«Роҳийм» сифати эса хосроқ бўлиб, қиёмат куни фақат мўминларга раҳм қилувчи маъносини англатади ва Аллоҳдан ўзгаларга, жумладан, Пайғамбар алайҳиссаломга нисбатан ҳам ишлатилади.

4. Малик.
«Малик» – барча нарсанинг эгаси.
«Малик» – ҳақиқий эгадир, Ундан ўзга эга йўқ. Шунинг учун бандалар фақат Унга қул бўладилар. Ҳеч вақтда бир қулга икки хўжа бўлмайди. Шунинг учун инсонлар ўзларига ўхшаган инсонларга эмас, балки ягона яратганга, ҳақиқий эга-Маликка қул бўлишлари лозим.

5. Қуддус.
«Қуддус» - барча айблардан ҳоли, нолойиқ сифатлардан пок. Мутлақ муқаддаслик ва мутлақ поклик Аллоҳнинг Ўзигагина хосдир.

6. Салом.
«Салом» - нуқсонлардан саломат, шунингдек, тинчлик-хотиржамлик ва роҳат берувчи зот. Аллоҳ «Салом» сифати ила бандаларга тинчлик, омонлик, хотиржамлик ато қилади.

7. Мўмин.
Мўмин - иймон ва омонликни берувчи.

8. Муҳаймин.
«Муҳаймин» - ҳамма нарсани қамраб олувчи, яъни, Аллоҳ бандаларинг барча ҳолатларига гувоҳ бўлиб туради, Ундан ҳеч нарса махфий қолмайди.

9. Азиз.
Азиз - барчанинг устидан ғолиб. Ундан бирор нарса ғолиб кела олмайди.

10. Жаббор.
Жаббор - олий қадар, улуғ, Унинг олдида ўзгалар ўзини хор тутади.

11. Мутакаббир.
Мутакаббир - кибирёси ва улуғлиги муболағали зот. Унинг олдида бошқалар қул бўлиб турадиган зот.

12. Холиқ.
Холиқ - Асли ва ўхшаши йўқ нарсаларни аниқ бир ўлчовлар билан яратувчи. У зотда махлуқи йўқлигида ҳам Холиқлик маъноси мавжуддир. Аллоҳ махлуқлар вужудга келтирилишидан олдин Холиқ, деган васфга эга эди. У халойиқни халқ қилганидан бошлаб Холиқ исмини олгани йўқ. Холиқ мутлақ вужудга келтирувчидир.

13. Бориъ.
Бориъ - йўқдан пайдо қилувчи, вужудга келтирувчи.
Бориъ тафовутсиз қилиб вужудга келтирувчидир.

14. Мусаввир.
Мусаввир - махлуқотларнинг сувратини шакллантирувчи. Ҳар бир нарсага ўзига хос суврат берувчи.

15. Ғаффор.
Кўплаб мағфират қилиб, бандаларнинг айбини Ўз фазли ила уларни итоб қилмасдан кечиб юборувчи.

16. Қаҳҳор.
Барча махлуқотларни қабзасида тутиб, уларни Ўз ҳукмига юритиб ва қудрати ила бўйсундириб турувчи.

17. Ваҳҳоб.
Кўплаб неъматларни беҳисоб берувчи.

18. Раззоқ.
Кўплаб ризқ берувчи. Ризқларни ва уларнинг воситаларини яратувчи. Аллоҳ махлуқотларига ҳеч бир огирликсиз ва қийинчиликсиз ёки ёрдам сўрамасдан ризқ берувчидир.

19. Фаттоҳ.
Кўплаб нарсаларни очувчи. Ўз раҳмат хазийнасини бандаларига очувчи.

20. Алийм.
Ҳар бир нарсани билувчи. Бўлган ва бўладиган, аввалги ва охирги, зоҳир ва ботин нарсаларнинг барчасини билувчи.

21. Қобиз.
Руҳларни қабз қилувчи - тутувчи. Хоҳлаган кишисининг ризқини қабз қилувчи. Қалбларни қабз қилувчи.

22. Босит.
Руҳларни кенгликка қўйиб юборувчи. Хоҳлаган кишисининг ризқини кенг қилиб қўювчи. Қалбларни кенг қилувчи.

23. Хофиз.
Пасайтирувчи. Мисол учун кофир ва фосиқларнинг мартабасини уларни хору зор қилиб пасайтиради.

24. Рофеъ.
Кўтарувчи. Мисол учун мўмин ва тақводорларнинг мартабасини уларни азизу мукаррам қилиб кўтаради.

25. Муъизз.
Азиз қилувчи. Кимни хоҳласа тўғри йўлга солиб азиз қилади.

26. Музилл.
Хор қилувчи. Кимни хоҳласа эгри йўлга юргани учун хор қилади.

27. Самийъ.
Ҳар бир нарсани эшитувчи.

28. Басийр.
Ҳар бир нарсани кўрувчи.

29. Ҳакам.
Ҳукм қилувчи.

30. Адл.
Мутлақ адолат қилувчи.

31. Латийф.
Ўта лутф кўрсатувчи. Барча нарсаларнинг нозик ва дақиқ жойларигача билувчи.

32. Хабийр.
Ҳамма нарсадан ўта хабардор.

33. Ҳалийм.
Ғазаби қўзимайдиган ва иқоб қилишга шошилмайдиган.

34. Азийм.
Ақл тасаввур қила олмайдиган даражада азаматли ва улуғ.

35. Ғафур.
Кўп мағфират қилувчи.

36. Шакур.
Оз амал учун кўп савоб берувчи.

37. Алий.
Мартабаси олийликда бениҳоя.

38. Кабийр.
Ҳар бир нарсадан катта.

39. Ҳафийз.
Ҳар бир нарсани комил муҳофаза қилувчи.

40. Муқийт.
Барча моддий ва руҳий қутларни яратувчи.

41. Ҳасийб.
Кифоя қилувчи. Қиёмат куни бандаларнинг ҳисобини қилувчи.

42. Жалийл.
Сифатларида улуғликка эга бўлган зот.

43. Карийм.
Биров сўрамаса ҳам, бирор нарсанинг эвазига бўлмаса ҳам нарсаларни кўплаб ато қилувчи. Лутф билан итоб қилувчи. Қарама-қаршиликлардан пок бўлган. Карамли ишлар ва хислатлар соҳиби.

44. Рақийб.
Ҳеч бир заррани ҳам қўймай муроқаба қилиб турувчи.

45. Мужийб.
Дуоларни ижобат қилувчи.

46. Восеъ.
Кенг – ҳамма нарсани кенг илми ила қамраб олган. Барчани кенг раҳмати ила қамраб олган.

47. Ҳакийм.
Ҳар бир нарсани ҳикмат ила қилувчи.

48. Вадуд.
Барчага яхшиликни раво кўрувчи.

49. Мажийд.
Шон - шарафи ва қадри баланд ва чексиз.

50. Боъис.
Юборувчи: халқларга пайғамбарлар юборувчи. Кишиларга ҳиммат юборувчи. Ўликларни қайта тирилтирувчи.

51. Шаҳийд.
Ҳар бир нарсага ҳозиру нозир. Барчага шоҳидлик берувчи.

52. Ҳақ.
Ўзгармас собит зот. Ҳақни юзага чиқарувчи зот.

53. Вакийл.
Барчанинг иши унга топширилган зот.

54. Қавий.
Қувватли зот.

55. Матийн.
Матонатли зот.

56. Валий.
Муҳаббат қилувчи, нусрат берувчи ва халқининг ишини юритувчи зот.

57. Ҳамийд.
Барча мақтовлар ила мақталган зот.

58. Муҳсий.
Барча нарсанинг ҳисобини олган зот.

59. Мубдиъ.
Барча нарсаларни аввал бошдан бор қилган зот.

60. Муъийд.
Йўқ бўлган нарсаларни яна қайтадан бор қилувчи.

61. Муҳъйи.
Тирилтирувчи. У зот ўликларни тирилтирувчидир ва бу исмга уларни тирилтиришдан олдин сазовордир. Уни уларни ўлик бўлганларидан кейин жон киритиб тирик қилганидан кейин тирилтирувчи, деб аталганидек, уларни халқ қилишдан олдин, уларга ҳаёт беришидан олдин ҳам, тирилтирувчи, дейилаверади. Худди, халойиқни халқ қилишидан олдин Холиқ бўлганидек.
Аллоҳ таолога қиёмат куни ўликларни тирилтириши учун, тирилтирувчи номи берилди. Бас, шундан маълум бўлдики, тирилтириш сифати Аллоҳ таоло учун тирилтиришдан олдин ҳам собитдир.

62. Мумийт.
Ўлдиривчи. Барча жонзотларнинг жонини олувчи.

63. Ҳайй.
Тирик. У тирикдир, ўлмас. Яъни, Аллоҳнинг ҳаёти абадийдир, ўлим ила йўқ бўлмас. Шунингдек, Аллоҳнинг ҳаёти азалийдир, олдиндан йўқ бўлган эмас.
Ягона Аллоҳнинг тириклиги Ўзигагина хос алоҳида ҳаёт бўлиб, бандалар ҳаётига ўхшаш бошқа масдардан берилган эмас. Бу ҳаёт азалий ва абадийдир. Бошланиш чегараси ҳам, тугаш чегараси ҳам йўқ. Аллоҳнинг тириклиги ҳеч бир жиҳатдан бандаларнинг ҳаётига ўхшамайди.

64. Қайюм.
Ўз ўзидан қоим бўлган ва бошқаларни қоим қилган зот.
«Қайюм»лик сифатининг маъноси, Аллоҳ таборак ва таолонинг ҳар бир нарса устида турувчи эканлиги ва ҳар бир турувчи нарса Унинг сабабидангина туришидир. Шу билан Аллоҳнинг туриши бошқаникига ўхшамайди ва доимийдир.

65. Вожид.
Топувчи. Хоҳлаган нарсасини топувчи. Бу ишда биров Уни тўса олмайди.

66. Можид.
Мажду шараф соҳиби бўлган зот.

67. Воҳид.
Ягона. Бита. Бўлинмас. У зот ўз зотида ҳам, сифатларида ҳам ва ишларида ҳам бирдир.

68. Сомад.
Сомад сифати кўп маъноларни ўз ичига олади:
- итоат қилинган улуғ–Усиз ҳеч бир иш битмайди.
- ҳеч кимга ҳожати тушмайди, барчанинг ҳожати Унга тушади.
- бутун махлуқот битиб тугаса ҳам, Ўзи доим боқийдир ва ҳоказо.

69. Қодир.
Чексиз қудрат соҳиби. У зот ҳар бир нарсага қодирдир. Ъар бир иш унга осондир.
Аллоҳ таоло азалдан ҳар бир нарсага қодирдир. Агар Аллоҳ азалдан ҳар бир нарсага қодир бўлмаса, қачон ва қандоқ қилиб ҳар бир нарсага қодир бўла олади.
Аҳли сунна ва жамоа эса Аллоҳ ҳар бир нарсага қодирдир. Бунга ҳамма бўлиши мумкин нарсалар киради. Бўлиши мумкин бўлмаган амри маҳол нарсаларга эса ақли бор одамлар аҳамият бермайдилар, дейдилар.
Баъзи бир фитначи одамлар мусулмонларнинг иймонига футур етказиш учун «Аллоҳ ўзи кўтаролмайдиган тошни ҳам ярата оладими?» каби бемаъни саволларни берадилар. Бу каби нарсалар амри маҳолдир ва аҳли иймонлар уларга аҳамият бермасликлари лозим.

70. Муқтадир.
Жуда ҳам қудратли.

71. Муқаддим.
Олдинга сурувчи. У зот хоҳлаган шахс ва нарсани хоҳлаганидан олдинга суради.

72. Муаххир.
Орқага сурувчи. У зот хоҳлаган шахс ва нарсани хоҳлаганидан орқага суради.

73. Аввал.
«Аввал» - У ҳамма нарсадан аввал, яъни, барча мавжудотлар йўқлигида Аллоҳ бор эди. Мавжудотларни «Аввал» сифатига эга бўлган Аллоҳ яратди. Яъни, Аллоҳ вужудга келишининг бошланиши йўқдир.

74. Охир.
«Охир» - У ҳамма нарса йўқ бўлиб кетганда ҳам Ўзи қолади.

75. Зоҳир.
«Зоҳир» - Унинг мавжудлиги ошкор, очиқ-ойдиндир. У ҳамма нарсадан зоҳир-устундир.

76. Ботин.
«Ботин» - У кўзга кўринмайди. Ҳаммадан пинҳон-махфий нарсаларни билиб турувчидир.

77. Волий.
Ҳар бир нарсага волий - эга бўлган зот.

78. Мутаолий.
Нуқсонлардан юқори турувчи зот.

79. Барр.
Улуғ яхшилик қилувчи.

80. Таввоб.
Бандаларни тавбага йўлловчи ва уларнинг тавбасини кўплаб қабул қилувчи зот.

81. Мунтақим.
Золим ва осийлардан интиқом олувчи.

82. Афвву.
Афв қилувчи.

83. Раъуф.
Ўта шафқатли ва меҳрибон.

84. Моликул Мулк.
Мулк эгаси. Бу дунёдаги ишларни ўзи хоҳлаганича қилади. Унинг қазосини қайтарадиган ва ҳукмини ўзгартирадиган йўқ.

85. Зул Жалол вал Икром.
Шараф ва камол эгаси. Карам ва икром эгаси.

86. Муқсит.
Ўз адолати ила мазлумларга нусрат ва золимларга жазо берувчи.

87. Жомеъ.
Жамловчи. Барча ҳақиқатларни жамловчи. Одамларни қиёмат куни жамловчи.

88. Ғаний.
Беҳожат. Унинг ҳеч ким ва ҳеч нарсага ҳожати тушмайди.

89. Муғний.
Беҳожат қилувчи. У зот Ўз бандаларидан қай бирини хоҳласа беҳожат қилиб қўяди.

90. Монеъ.
Ман қилувчи.

91. Зорр.
Зарар қилувчи. Зарарли нарсаларни ҳам яратувчи.

92. Нофеъ.
Манфаат берувчи.

93. Нур.
Ўз-ўзи ила зоҳир бўлган ва ўзгаларни зоҳир қилган.

94. Ҳодий.
Ҳидоят қилувчи. У зот Ўз фазли ила хоҳлаган кимсани ҳидоят қилади. Яъни, Аллоҳ кимни тўғри йўлга ҳидоят қилса, албатта, Ўз хоҳиши ва фазли ила ҳидоят қилади.

95. Бадийъ.
Ўхшаши йўқ нарсаларни келтирувчи.

96. Боқий.
Боқий қолувчи. У доимий бордир, унга фонийлик ориз бўлмас.

97. Ворис.
Мувжудотлар йўқ бўлганда ҳам боқий қолувчи зот.

98. Рашийд.
Тўғри йўлга иршод қилувчи.

99. Сабур.
Ўта сабрли. Осийларни азоблашга шошилмайди.
Аватара пользователя
Admin
Site Admin
 
Сообщения: 2620
Зарегистрирован: 19 апр 2011, 23:00
Откуда: Республика Золотая Орда. Город Сарай

Куръон атласи

Сообщение Admin » 28 дек 2013, 19:25

Куръон атласи

Бандаларига Узининг каломи Куръони Каримни нозил килиб, у оркали инсониятга илм берган Аллох таолога хамду санолар булсин!

Куръони Каримни Алло азза ва жалладан кабул килиб, бекаму-куст уз умматларига етказган, баён килиб берган Пайгамбаримиз Мухаммад Мустафо соллаллоху алайхи васалламга дуруду саловатлар булсин!

Аллох таолонинг каломи Куръони Карим, хеч шубхасиз, борликдаги энг ишончли китобдир. Ундаги хабарлар ва маълумотлар барчаси тула хакикат эканида хам шак-шубха йук. Бу хакикатни инсоний билимлар хам кундан кунга тасдиклаб бораётгани барчага аён.

Имом Термизий Алий розияллоху анхудан ривоят килинади:
«Мен Расулуллох соллаллоху алайхи васалламнинг «Огох булингизким, албатта, фитна булур!» деяётганларини эшитдим.

Шунда: «Ундан чикиш йули нима, эй Аллохнинг Расули?» дедим.

«Аллохнинг Китоби. Унда сиздан олдин булган нарсаларнинг маълумотлари ва сиздан кейинги нарсаларнинг хабари ва сизнинг орангиздаги нарсаларнинг хукми бор. У ажрим килувчидир, хазил эмасдир...», дедилар».

Дархакикат, Куръони Каримда шаръий ахкомлар, панд-насихатлар билан бир каторда, уларга хизмат килувчи тарихий маълумотлар хам акс этган. Унда инсоният отаси Одам алайхиссаломдан тортиб Мухаммад Мустафо соллаллоху алайхи васалламгача булган куплаб Пайгамбарлар, турли кавмлар, халклар ва улар яшаган жойлар зикр килинган. Уламоларимиз улар хакида уз тафсирларида талайгина маълумотларни хам кушимча килганлар ва уларга кайсидир даржада аниклик киритишга харакат килганлар. Айрим тадкикотчи омилар томонидан бу мавзуга багишлаб алохида китоблар хам битилган. Жумладан, ватандошимиз имом Замахшарийнинг «Ал-Жибал ва-ламакина вал-мийах» («Тоглар, жойлар ва сувлар») китоби, Яхё Абдуллох Муаллимийнинг «Ал-Аълам фил-Куръан ал-карим» («Куръони Каримдаги атокли отлар») асари ана шундай манбалардан хисобланади.

Жорий асрга келиб ушбу харакат янги бир боскичга кутарилди. Куръони Каримда келтирилган шахс ва кавмлар истикомат килган минтакалар ва номи зикр килинган жойларнинг харитасини такдим этиш йулга куйилди. Биздаги маълумотларга кура, бу борада илк кадам куйган тадкикотчи Суриялик тарихчи олим доктор Шавкий Абу Халил жаноблари булди. Унинг бу мавзудаги «Куръон атласи» номли китоби бир неча тилларга таржима хам килинди, купчилик ундай яхши манфаат олди.

Бугунги кунда халкимиз кулдан келганича узлигини таниб, динини урганиб, хусусан, Куръони Каримнинг маъно таржималари билан танишиб борар экан, уларнинг эътиборларига Куръони Каримда зикр килинган жойлар, кавмлар ва атокли шахсларга багишланган харита такдим килиш вакти хам келгани аён булиб колди. Чунки, Куръонда баёни келган жой, кавм ва шахслар хакидаги маълумотлар афсонавий хикоялар эмас, балки хаётий, вокеий хакикатдир. Мазкур шахс ва кавмларнинг яшаган замонлари ва маконлари хакидаги маълумотлар улар хакидаги тасаввурларимизни кенгайишига, катъийлашишига, уларни урганишнинг осонлашишига хизмат килиши мукаррар. Шу боис, Аллох таолодан ёрдам ва тавфик сураган холда Куръони Каримда зикр килинган жойлар, айтилган кавм ва шахслар яшаган минтакаларнинг харитасини тузишга карор килдик.

Ушбу такдим этилаётган маълумотларни тайёрлашда доктор Шавкий Абу Халилнинг мазкур китобини асос килиб олинди ва узимиз беришни лозим деб билган айрим маълумотларни кушимча килинди. Бунда асосий максад харита такдим этиш булгани боис, Пайгамбарлар ва бошкалар хакида киссалар келтириб утирилмади. Факат мавзуга доир айрим оятларни такдим этиш билан кифояланилди. Шу билан бирга, керак булганда мазуга доир оятлар жадвали хам бериб борилди. Денгизлар, катта шахарлар бугунги кундаги холатига кура курсатилди. Аммо тарихий жойлар эски номлари билан берилди. Айрим жой номларини аниклашда тули манбаларга мурожаат килинди.

Ушбу ишимизда бирор яхшилик топсангиз, Аллохдан, камчилик булса, тузувчилардан деб билгайсиз.

Насибийн жинлари (харита)

Насибийн деган жойдаги жинлар узларининг осмон хабарларидан тусилганиларининг сабабини ахтариш учун дунё буйлаб таркаладилар. Улардан бир гурухи Араб жазираси томон йул олади. Бу хакда Куръони Каримда иккита сурада оятлар нозил булган.

Аллох таоло бу хакда Жин сурасида шундай дейди:

«Сен айт: «Менга вахий килиндики, албатта жинлардан бир неча нафари кулок осдилар ва дедилар: «Биз ажойиб Куръонни эшитдик. У тугриликка хидоят киладир. Бас, биз унга иймон келтирдик ва уз Роббимизга бировни ширк келтирмасмиз». (1?2).

Ушбу суранинг ярмидан куп кисми уша жинларнинг гапларини хикоя килишга багишланган.

Ахкоф сурасида эса куйидагича мархамат этилади:

«Ва сен томон бир неча нафар жинларни Куръон эшитишга бурганимизни эсла. У(Куръон эшитиш)га хозир булганларида: «Жим, кулок осинглар!» – дедилар. Качонки, кироат тугагач, уз кавмларига огохлантирувчи булиб кайтдилар. Улар дедилар: «Эй кавмимиз! Биз Мусодан кейин туширилган, узидан аввалги нарса(китоб¬лар)¬ни тасдикловчи, хакка ва тугри йулга хидоят килувчи китобни эшитдик. Эй кавмимиз, Аллохнинг даъватчисига жавоб беринг ва Унга иймон келтиринг. У сизларнинг гунохларингизни магфират килар ва аламли азобдан саклар. Кимки, Аллохнинг даъватчисини кабул килмаса, бас, у ер юзида кочиб кутула олувчи эмасдир ва унга У зотдан узга валийлар хам йукдир. Ана ушалар очик-ойдин залолатдадир», дедилар». (29?32).

Ушбу ходиса хакида имом Бухорий куйидагиларни ривоят килади:

Ибн Аббос розияллоху анхумодан ривоят килинади:

«Набий соллаллоху алайхи васаллам бир гурух сахобалари билан Укоз бозорига бориш учун йулга чикдилар. У пайтда шайтонлар билан осмон хабари ораси тусилиб, уларга шуъла отилаётган эди. Шайтонлар уз кавмлари олдига кайтиб келишганда (кавм): «Сизларга нима булди?» дейишди. Улар: «Биз билан осмон хабари ораси тусилиб, бизларга шуъла отилди», дейишди. Улар: «Сизлар билан осмон хабари орасини факат янги руй берган ходиса тусиши мумкин. Энди Ернинг машригию магрибини кезиб, сизлар билан осмон хабари орасини тусган нарса нима эканини караб куринглар» дейишди.

Тихома* томонга йулга чиккан шайтонлар Набий соллаллоху алайхи васалламни учратиб колишди, у зот Нахла*да уз асхоблари билан бомдод намозини укиётган эдилар. Улар Куръонни тинглаб туришди ва: «Аллохга касамки, сизлар билан осмон хабари орасини тусган мана шудир», дейишди. Улар кавмларига кайтиб бориб: «Эй кавм, бизлар ажойиб Куръонни эшитдик. У тугриликка хидоят килади. Биз унга иймон келтирдик ва Роббимизга хеч бир ширк келтирмаймиз», дейишди. Шунда Аллох Уз Набийи соллаллоху алайхи васалламга: «Айт, менга вахий килиндики...»* оятини туширди. У зотга жинларнинг уша сузлари вахий килинган эди».

* Тихома ? Араб яриморолининг Кизил денгизга туташ жойлари номи. У денгиз сохили буйлаб чузилган Янбуъдан Нажронгача сохилбуйи текисликларидан иборат.
* Нахла ? Макка билан Тоиф уртасидаги жой номи.
* Жин сураси назарда тутилмокда.

Жинларнинг сузларини Куръонда хикоя килиниш бир канча хикматларга эга:

1. Уша пайтларда Курйш кишилари ва бошка араблар Исломни кабул килмай, Куръонга кулок солмай, буйинтовлик килаётган эди. Бунда уларни огохлантириш, койиш, кузларини тезрок очишларига ундов бор. чунки улар ишонмай, буйинтовлик килгани билан Исломга, Расулуллох соллаллоху алайхи васалламга хеч кандай зарар етказа олмайдилар, узлари ютказадилар. Аллохнинг динига У Зотниннг бошка тоифа бандалари ? жинлар хам иймон келтиришмокда. Макка мушрикларнинг узлари жинларни улуглаб юрган жинлар энди Куръонни тинглаб, унга иймон келтирмокдалар. Холбуки, Куръон аслида арабларнинг тилларида нозил булаётган эди.

2. Расулуллох соллаллоху алайхи васалламга бу билан тасалли бериш хам бор. Чунки у зот инсонларнинг иймонга келмаётганидан ташвиш чекиб, озор топаётган эдилар.

«Ад-Дурр ал-мансур» китобида айтилишича, жинларнинг еттитаси Насибийндан, колганлари Араб жазирасидаги жинлар булган.

Иброхим алайхиссалом (харита)

Фил вокеаси (харита)

1. Роббинг фил сохибларини нима килганини билмадингми?
2. Уларнинг макру хийласини зое кетказмадими?
3. Ва уларнинг устига туп-туп кушларни юбормадими?
4. Лойдан пиширилган тошларни отадиган.
5. Бас, уларни курт еб ташлаган усимликка ухшатиб юбормадими?

Фил сураси

Фил сураси машхур Фил вокеаси хакида суз юритади. Бу киссани хамма яхши биларди, хатто араблар тарихларини хам ушбу ходиса булиб утган йил билан белгилашарди.

Киссанинг мухтасари куйидагича: Хабашистон (Эфиопия) Яманни босиб олгандан сунг, Хабашистон подшоси Яманга Абриха ал-Ашрам исмли шахсни хоким этиб тайинлади. Абриха барча хабашистонликлар катори насроний динида эди. У Яман пойтахти Санъо шахрида жуда дабдабали, серхашам черков курдириб, унга ал-Калийс деб ном берди. Арабларни Каъбадан буриб уз черковига хаж килдирмокчи булди. Барча уринишлари пучга чиккандан сунг ниятига куч ишлатиш йули билан эришмокчи булди. Каъбани бузиб ташлаб хаммани уз черковига буришни касд килди. Шу максада катта аскар туплади, урушга керак буладиган барча нарсаларни олди, арабларнинг калбига дахшат солиш учун куплаб филларни хам олди ва Маккага караб юрди. Йулда хеч кандай каршиликка учрамай Тоиф шахри тарафидан Маккага якинлашиб, ал-Миглас деган жойга аскари билан келиб тушди. Сунгра Маккага одам юбориб у ернинг улугини олиб келишга буюрди. У бориб Курайш кабиласи рахбари, улуги Абдулмутталибни етаклаб келди. Абдулмутталиб гавдали, хушбичим, серсавлат, викорли одам эди.

Абриха уни куриб койил колди ва тахтидан тушиб унга пешвоз чикди. У билан бирга гилам устида утирди ва таржимонга:
«Сурагин, менда нима хожати бор экан?» деди. Абдулмутталиб:
«Аскарлар менинг икки юзта туямни хайдаб кетишибди, шуларни кайтариб берсанг» деди. Абриха таржимонга:

«Унга айт! Келганингда сени куриб койил колган эдим. Сузингни эшитиб хафсалам пир булди, сенинг ва ота-боболарингнинг дини булган Каъбани бузгани келиб турибман-у, сен уни сурамай, узингнинг икки юзта туянгни сураяпсан» деди.

Абдулмутталиб:
«Мен туянинг эгасиман, Каъбанинг хам уз эгаси бор, химоя килиб олади» деди.

Абриха:
«Мендан химоя килолмас» деди.

Абдулмутталиб:
«Уз билганингни килавер» деди. Унга туяларини кайтариб беришди. Абдулмутталиб Маккага кайтиб одамларни токка чикиб кетишга буюрди. Узи бир неча киши билан Каъбага борди ва халкасини ушлаб туриб, илтижо килиб дуо килди. Сунгра улар хам токка чикиб кетишди.

Абриха аскару филларини туплаб Каъбани бузишга юрмокчи булди. Лекин филлар ётиб олиб хеч уринларидан турмади. Бошка тарафга буришса фил тезлаб борди, лекин яна Макка тарафга буришса, ётиб олаверди. Шу пайт Аллохнинг иродаси билан туп-туп кушлар учиб келиб, душманлар устидан тош ташлай бошлади. У тошлар кимга тегса шу жойида улаверди. Аскар кирилди. Абриханинг жасади узилиб-узилиб туша бошлади. Уни кутариб Санъогача олиб боришди ва уша ерда вафот этди.

Аллох таоло бу сурада барчага уз кудратини ва муъжизасини эслатмокда. Кимки Аллохга, Унинг динига карши чикса, окибати нима булишини эслатмокда.

Идрис алайхиссалом (харита)

Идрис алайхиссалом номи Куръони каримда икки марта зикр килинган.
Куръони Каримда зикр килинган пайгамбарларнинг Одам Атодан кейинги энг кадимгилари Идрис алайхиссаломдир.

Аллох таоло у зот хакларида Марям сурасида мархамат килиб айтади:
«Ва китобда Идрисни эсла. Албатта, у сиддик ва набий булган эди.
Ва уни олий макомга кутардик» (56–57-оятлар).

Шунингдек, Анбиё сурасида:
«Ва Исмоил, Идрис ва Зул Кифлни эсла. Уларнинг хар бири сабр килгувчилардандир.
Ва уларни Уз рахматимизга киритдик. Албатта, улар солихлардандир», дейди (85–86-оятлар).

Куръони Каримда Идрис алайхиссалом хакларида бундан бошка маълумот йук. Ушбу зикр этилган ояти карималарда Идрис алайхиссаломнинг бир неча сифатлари зикр килинмокда:

1. Сиддиклик.
2. Набийлик.
3. Олий маком сохиблиги.
4. Сабр килувчилик.
5. Аллохнинг рахматига кириш.
6. Солихлик.

Тарихчиларнинг таъкидлашларича, Идрис алайхиссаломнинг насаблари Одам алайхиссаломнинг угиллари Шийс алайхиссаломга етиб боради. У кишининг оталарининг исми Ёрид, боболарининг исми Махлоил булган. У зотга, Одам ва Шийс алайхиссаломлардан кейин, учинчи булиб, пайгамбарлик берилган.

Машхур тарихчиларимиздан Ибн Исхок рахматуллохи алайхининг таъкидлашларича, Идрис алайхиссалом калам билан ёзув ёзган биринчи одамдир.

Уламоларнинг рожих гапларига караганда, Идрис алайхиссалом Бобилда таваллуд топганлар. Аввал Шийс алайхиссаломда булган илмни урганганлар. Кейинчалик Аллох таоло у зотга пайгамбарликни берган.

У зот набий булганларидан кейин кишиларни Одам ва Шийс алайхиссаломлар шариатига даъват килганлар. У зотнинг даъватларини озчилик кабул килиб, купчилик кабул килмаган.

Шунда у зот узларига эргашганлар билан Бобилни тарк этиб хижратга чикканлар. У киши уз хижратлари учун Мисрни танлаганлар. Мисрда турган пйтларида одамларни динга даъват килганлар.

Идрис алайхиссалом биринчи булиб маданий ишларни йулга куйганлар, одамларга маданиятга оид ишларни, конун-коидаларни ургатганлар. У зотнинг даврларида 188 та шахар курилган экан.

Идрис алайхиссалом уз хикматлари ила машхур булганлар. Ровийлар Идрис алайхиссаломдан асар булиб колган баъзи хикматларни хам келтирадилар:

«Дунёнинг яхшиси хасратдир. Ёмони надоматдир».
«Бахтиёр узига назар солган кишидир. Унинг Роббиси хузуридаги шафоатчиси амали солихидир».
«Сабр иймон ила булса зафар келтиради».

Идрис алайхиссаломнинг ер юзидаги истикоматлари саксон икки йил булган. Ундан сунг Аллох таоло у зотни Узига кутарган.

Одам алайхиссалом (харита)

Одам алайхиссалом Куръони Каримда 25та оятда 25 марта зикр килинган:
Оятлар

Бакара 31, 33, 34, 35, 37
Оли Имрон 33, 59
Моида 27
Аъроф 11, 19, 26, 27, 31, 35, 172
Исро 61,70
Кахф 50
Марям58

Тохо 115, 116, 117, 120, 121
Йасин 60

30. Эсла, вактики Роббинг фаришталарга: «Мен ер юзида халифа килмокчиман», – деди. Улар: «Унда бузгунчилик киладиган, кон тукадиган кимсани килмокчимисан? Холбуки, биз Сени хамдинг ила поклаб ёд этиб ва Сени улуглаб турибмиз», – дедилар. У: «Мен сиз билмайдиган нарсаларни биламан», – деди.

31. Ва У Одамга исмларнинг барчасини ургатди, сунгра уларни фаришталарга курсатиб: «Агар ростгуйлардан булсангиз, манавиларнинг исмларини менга айтиб берингчи», – деди.
32. Улар: «Узинг поксан! Бизда Сен билдиргандан бошка илм йук. Албатта, Сенинг Узинг Алийм ва Хакиймсан», – дедилар.

33. «Эй Одам, уларга буларнинг исмларини айтиб бер», – деди. Уларга ушаларнинг исмларини айтиб берган чогида, «Мен сизларга осмонлару ернинг гайбини биламан ва сизлар ошкор киладиган нарсларни хам, беркитган нарсаларни хам биламан демабмидим», – деди.

34. Эсла, вактики фаришталарга: «Одамга сажда килинглар!» – дедик, бас, сажда килдилар, магар иблис бош тортди, мутакаббирлик килди ва кофирлардан булди.

35. Ва: «Эй Одам, сен уз жуфтинг ила жаннатни маскан тут. Унда хохлаган жойингизда бемалол енглар ва мана бу дарахтга якинлашмангларки, у холда золимлардан булиб коласизлар», – дедик.

36. Шайтон уларни ундан тойдирди ва булган нарсаларидан чикарди. Ва Биз: «Бир-бирингизга душман булиб тушинглар, сизларга ер юзида кароргох ва маълум вактгача бахрамандлик бордир», – дедик.

37. Бас, Одам уз Роббидан сузларни кабул килиб олди, кейин У Зот унинг тавбасини кабул килди. Албатта, У Таввоб ва Рохиймдир.

38. Биз: «Ундан хаммангиз тушинг. Бас, Мендан сизга хидоят келса, ушанда ким Менинг хидоятимга эргашса, уларга хавф йук ва улар махзун хам булмаслар», – дедик.
Бакара сураси, 30-38

115. Батахкик, илгари Биз Одам билан ахдлашган эдик. Лекин у унутди. Унда азму карор топмадик.
116. Биз фаришталарга: «Одамга сажда килинг», деганимизда, улар сажда килдилар. Магар иблис бош тортди.
117. Бас, Биз: «Эй Одам, албатта, бу сенга ва жуфтингга душмандир. Яна, у икковингизни жаннатдан чикариб, бадбахт булиб колмагин.
118. Албатта, сен у ерда оч-ялангоч колмассан.
119. Албатта, сен у ерда ташна хам булмайсан, иссикда хам колмассан», дедик.
120. Бас, шайтон уни васваса килди. У: «Эй Одам, мен сенга абадият дарахтини ва битмас-туганмас мулкни курсатайми?» – деди.

121. Бас, икковлари ундан едилар. Кейин, авратлари узларига очилиб колиб, узларини жаннат барглари билан туса бошладилар. Одам Роббига осий булди ва йулдан озди.

122. Сунгра, Робби уни танлаб олди, бас, тавбасини кабул килди ва хидоятга бошлади.

123. У: «Хаммангиз бир-бирингизга душман холда ундан тушинг. Агар мен томонимдан сизга хидоят келганида, ким хидоятимга эргашса, адашмас ва бадбахт булмас.
Тохо сураси, 115-123

«Ад-Дурр ал-мунсур» китобида ёзилишида ва Ибн Асокир накл килишча, Ибн Аббос розияллоху анхумодан Одам ва Хавво жаннатдан чикарилганда Ер юзининг кайси минтакасига тушгани хакида бир неча накл бор:

Одам ва Хавво Макка билан Тоиф уртасидаги Дажна деган жойга тушган;
Одам Сафо тогига, Хавво Марва тогига тушган. Бу икки тог хам Макка шахрида хозирги Харам худида жойлашган.

Одам Хинд диёрига, Хавво Жидда шахрига тушган. Одам Хаввони истаб, уни Макка шахридаги Муздалифада топган. Шу боис, уни Жамъ деб хам аталади. Чунки Одам ва Хавво шу ерда жамланган, учрашган. Унинг Муздалифа (якин келиб, мулозамат килинадиган жой) деб номланиши эса Хаввонинг Одамга якин келиб, унга мулозамат килгани учундир.

Табароний, Абу Нуайм ва Ибн Асокирлар Абу Хурайра розияллоху анхудан ривоят килишича, Расулуллох соллаллоху алайхи васаллам: «Одам алайхиссалом Хиндистонга тушган», деганлар.

Имом Табароний Абдуллох ибн Умар розияллоху анхумодан ривоят килади: «Аллох Одамни туширганда Хинд ерига туширган. У кейин Маккага келган. Сунгра Шомга бориб, уша ерда вафот этган».

Бу борада келган наклларни бирлаштирганда куйидагича хулоса чикади: Одам алайхиссалом жаннатдан чикарилгач, Хиндистон худудига, Сарандиб (Сайлон) оролига, Бавз номли токка тушган. Ибн Баттута уз сафари хакида шундай дейди: «Мен уша оролга (Сайлонга) етиб борганимдан бошлаб максадим факат улуг кадамжо ? Одам алайхиссаломнинг кадамжосини зиёрат килиш булди. У ердагилар уни «Бобо» деб, Хаввони «Момо» деб аташади...»

Манбаларда ушбу кадамжо зиёратига биринчи булиб йул очган киши буюк мутасаввиф олим, шофеъий мазхабининг факихларидан Абу Адуллох ибн Хафиф Шерозий деб келтирилади.

Одам алайхиссаломнинг кабри хакида бир нечта тахминлар бор:
Абу Кубайс тоги ён багрида.

Хиндистондаги узи тушган Бавз тогида.

Нух алайхиссалом туфондан кейин у кишининг жасадларини Байтул-Макдисга кучирган.

Ибн Жарир Табарий, Ибн Асир, Яъкубийлар таъкидлашларича, Аллох таоло Одам алайхиссаломни магфират килгандан сунг у кишини Жаброил алайхиссалом арафот тогига олиб бориб, хаж ибодати конун-коидаларини ургатган. Кейин Одам алайхиссалом Маккаи Мукаррамада истикомат килган ва хозирги Харамнинг шаркий томонида, Сафо тоги тогига туташган Абу Кубайс деган токка дафн килинган. Ибн Аббос розияллоху анхумодан ривоят килинган хадисда айтилишича, Абу Кубайс тоги Аллох таоло Ер юзида яратган биринчи тог хисобланади. Унинг баландлиги 420 метр.

Одам алайхиссаломнинг икки угли

Одам алайхиссаломнинг икки угли хакидаги кисса Моида сурасининг 27?31 оятларида келади.

«Уларга Одамнинг икки угли хабарини хак ила тиловат килиб бер. Ушанда икковлари курбонлик килдилар, бас, бирларидан кабул килинди, бошкасидан кабул килинмади. У: «Албатта, мен сени улдиражакман», – деди. (Наргиси) айтдики: «Албатта, Аллох такводорлардангина кабул киладир. Агар сен мени улдириш учун менга кул чузсанг хам, мен сени улдириш учун сенга кул чузувчи эмасман. Мен, албатта, оламларнинг Робби Аллохдан куркаман. Мен, албатта, менинг хам гунохимни, узингнинг хам гунохингни олиб кетиб, натижада дузах ахлидан булишингни хохлайман. Ана уша золимларнинг жазосидир». Нафси унга биродарини улдиришни енгил курсатди. Бас, уни улдирди. Шу сабабдан зиён курганлардан булди. Аллох ер ковлайдиган каргани унга биродарининг жасадини кандай кумишини курсатиш учун юборди. У: «Шурим курсин! Мана шу каргачалик булиб, биродарим улигини кума олмадим-а?!» – деди. Бас, у надомат килувчилардан булди». (Моида, 27?31).

Одам алайхиссаломнинг ушбу икки углининг исмлари хакида тафсирларда турли маълумотлар келтирилган. Уларнинг ичида энг машхурига кура, уларнинг исмлари Кобил ва Хобил булган. Аммо бу борада келган хабарларнинг барчаси хам тафсир маъносида айтилган ижтиходий фикрлардир.

Одам алайхиссаломнинг иккита угиллари Аллох йулида курбонлик килдилар. Уларнинг биридан курбонлиги кабул килинди, иккинчисиники кабул килинмади. Шунда курбонлиги кабул килинмагани уз биродарига хасад килиб, унинг жонига тажовуз килди. Аммо у газаб устида килган ушбу ишидан кейин пушаймон булди, аммо бунинг фойдаси булмади. У уз килмишидан надомат чекканча Яман томонга йул олди. Табарий келтиришича, у отаси Одам алайхиссаломдан куркиб Яманга кочиб кетган.

Тадкикотчиларнинг таъкидлашларича, ушбу ходиса Макка шахрида руй берган. Чунки Одам алайхиссалом ва Момо Хавво шу жойда истикомат килишарди.

Дамашк юкорисидаги Косиюн тогидаги «Кон гори» деб номланган машхур гор бор. Омма халк орасида Одам ва Хавво шу тогда истикомат килган ва мазкур ходиса ушбу горда булган деган гап юради.

Дамашкдаги Барада водийси юкорисдаги Мушарраф тогида15 метрузунликдаги бир кабр бор. Баъзилар у ерда Хобил дафн килинган дейишади.

Ухуд газоти (харита)

152. Батахкик, Аллох ваъдаси устидан чикди. Сиз Унинг изни билан уларни кира бошладингиз. Токи заифлашиб, амр хакида ихтилоф килиб ва сиз суйган нарсани курсатганидан сунг исён килгунингизча. Орангизда дунёни хохлайдиган кимсалар бор ва орангизда охиратни хохлайдиган кимсалар бор. Сунгра сизларни имтихон килиш учун улардан бурди. Батахкик, сизни афв этди. Аллох муминларга фазл эгаси булган зотдир.

Пайгамбар алайхиссалом жанг бошланишидан олдин мусулмонларга: «Агар сабр килсаларингиз, нусрат сизлар билан», деб айтган эдилар. Бу Аллох таолонинг Уз Пайгамбари тилидан берган ваъдаси эди. Ухуд жанги бошлангач, аввал бошда:

«Батахкик, Аллох ваъдаси устидан чикди. Сиз Унинг изни билан уларни кира бошладингиз».

Мушриклар ичидан катл этилганлар купайиб кетди. Улар саросимага тушиб, тумтаракай коча бошладилар. Орка-олдиларига карамай, хамма нарсани ташлаб кочишарди, хар ким узи билан узи булиб колди. Хаттоки байроклари хам кулдан тушди. Бир аёл кескин келиб байрокни кутирмагунча, хеч ким унга карамади. Бу хол:

«Токи заифлашиб, амр хакида ихтилоф килиб ва сиз суйган нарсани курсатганидан сунг исён килгунингизча» давом этди».

Камончилар мушриклардан колган улжаларни куриб, нафслари заифлашиб, Пайгамбар алайхиссаломнинг: «Жойингизни асло тарк этманг!», деган амри хакида ихтилоф кила бошладилар. Баъзилари: «Мушриклар енгилиб булди. Бу ерда нима килиб турибмиз?! Келинглар, биз хам жанг майдонига кириб, бошкалар катори улжадан олайлик», дедилар. Камончиларнинг амири Абдуллох ибн Жубайр бошлик унтача нафари эса: «Расулуллох алайхиссолату вассаломнинг амрига хилоф килманглар!» дедилар. Ва нихоят, улар суйган нарсани, яъни, галаба ва нусратни Аллох уларга курсатгандан сунг исён килдилар, жойларини тарк этиб, улжа йигишга киришиб кетдилар. Шу пайт Холид ибн Валид бошлик отлик мушриклар улар ташлаб кетган жойдан бостириб келдилар ва мусулмонлар куршовда колдилар. Мулохаза килиш лозимки, аслида сустлашган, ихтилоф ва исён килганлар камончилардир. Улар озчилик булсалар хам, килган ишлари хаммага нисбат берилмокда. Демак, бир гурух одамлардан содир булган нокулайлик хаммага таъсир этар экан. Шунинг учун хамма бирдек тарбия килинган булиши керак.

Кейинги жумлада мазкур исённинг келиб чикиш сабаби баён килинмокда:

«Орангизда дунёни хохлайдиган кимсалар бор ва орангизда охиратни хохлайдиган кимсалар бор».
«Дунёни хохлайдиган кимсалар»–жойларини тарк этиб, улжа йигишга киришиб кетган камончилар.
«Охиратни хохлайдиган кимсалар»–жойларида сабот билан туриб жанг килганлар.

Умумий маъно шуки: Аллох таоло сиз узингиз сустлашиб, ихтилоф килиб, исён килгунингизча ваъдасининг устидан чикиб турди, кейин эса, у саналган сабабларга кура:

«Сунгра сизларни имтихон килиш учун улардан бурди».

Яъни, сиздан ёрдамини олди, улардан устун келишингизни тухтатди. Бу ишни сизни имтихон килиш, синаш учун килди. «Сизларни улардан бурди», яъни, урушиб турган мусулмонлар бурилиб коча бошладилар.

Ухуд жангида голиб келиб турган мусулмонлар бирдан маглубиятга учрашлари исён, сусткашлик ва Пайгамбар алайхиссаломнинг амрларига хилоф килиш окибатида юзага келди. Холбуки, Бадр газотида мусулмонлар сонлари, куроллари оз булса хам, голиб келган эдилар. Бу эса, уз навбатида, Аллохнинг муминларга нусрат беришига ваъдаси муминларнинг Аллохнинг амрига тулик амал килишларига боглик эканлигини курсатади.
«Батахкик, сизни афв этди».

Бас, Аллох таоло сизнинг сусткашлигингизни, заифлигингизни ва исёнингизни афв этди.
«Аллох муминларга фазл эгаси булган зотдир».

Уларнинг гунохларини кечиши хам, У зотнинг фазлидандир.

Шайх Мухаммад Содик Мухаммад Юсуф хазратларининг "Оламларга рахмат пайгамбар" китобларидан:

Маълумки, мушриклар билан булиб утган Бадр урушида мусулмонлар оз сонли булишларига карамай, тула галаба козонган эдилар.

Бу уруш худди муъжизадек булган эди. Унда мусулмонлар Курайш кабиласининг куфрнинг бошида турган аъзоларини уз куллари билан улдирган эдилар.

Бадр урушида рахбарларидан ажраб колган Курайш кабиласига Абу Суфён ибн Харб бошлик булиб колди.

У одамларини мусулмонлардан уч олишга чакира бошлади. Бу орада Курайшнинг бутун бошли бир карвони мусулмонлар кулига тушиш арафасида базур кутулиб колди.

Шунда мушриклар уша карвондаги хамма молу мулкларини мусулмонларга карши урушга сарфлашга ахд килишди.

Абу Суфён Курайшдан ва Курайш билан шартнома тузганлардан хамда Ахбош деган жойда ахдлашилгани учун «Ахобийш» номи билан машхур булган араблардан жами уч мингтача одам туплади.

Хижратнинг учинчи йили Шаввол ойида мушриклар лашкари йулга чикди. Кочиб кетишларнинг олдини олиш ва шижоатлантириб туриш учун хотинларини хам узлари билан бирга олиб чикдилар.

Улар Мадинаи Мунавварага караб юриб келиб, Ухуд тоги якинига тушдилар.

Пайгамбаримиз Мухаммад алайхиссолату васаллам сахобалар билан душманга карши чикиш керакми ёки Мадинадан чикмай туриш яхшими, масаласида маслахат килдилар.

У зотнинг узларининг фикрларича, Мадинадан чикмасдан, тусиклар хосил килиб туриш, агар душман бостириб кирса, тор кучаларга кираверишда уруш килиш, аёллар эса, уйларнинг устидан ёрдам беришлари керак эди.

Бу фикрга мунофикларнинг бошлиги Абдуллох ибн Убай хам кушилди. Лекин Бадр урушида катнаша олмай колган купчилик сахобалар, айникса, ёшлар карши чикишни сураб махкам туриб олдилар.

Купчиликнинг фикри шу булиб куринди.

Пайгамбаримиз Мухаммад алайхиссалом минг нафар сахоба билан чикдилар. Абдуллох ибн Умму Мактум розияллоху анхуга Мадинада колганларга жамоат намозини укиб бериб туришни буюрдилар.

Мадинадан чикиб, Ухудга караб кетаётганларида, мунофикларнинг бошлиги Абдуллох ибн Убай:

«Менинг гапимни куйиб, ёш болаларнинг гапини киляпти», деб аскарларнинг учдан бирини олиб кайтиб кетди. Жобир ибн Абдуллох розияллоху анхунинг оталари Абдуллох ибн Харом розияллоху анху уларнинг ортидан бориб, кайтаришга уриндилар:

«Келинглар, Аллохнинг йулида уруш килинглар!» деб кистадилар. Улар булса:
«Сизлар уруш килишингизни билганимизда, кайт¬мас эдик», дейишди.

Абдуллох ибн Харом уларни сукиб оркасига кайт¬ди.

Ансорийлардан бирлари шартнома тузган яхудийлардан ёрдам сурашни таклиф этди. Расулуллох алайхиссалом кунмадилар. Иймон билан куфр орасида уруш булиб турганда, яхудийлардан ёрдам сураб булармиди?!

Йулда Пайгамбар алайхиссалом:
«Ким бизни уларга якин жойдан бошлаб чика олади?» дедилар. Ансорийлардан бир киши водийнинг бир тарафидан бошлаб, Ухуд тогига якин жойдан олиб чикди.

Ухуд тогига оркаларини килиб жойлашдилар. Пайгамбар алайхиссалом, амр бермагунларича, хеч ким уруш килмаслигини тайинладилар. Бу ишлар жума куни кечки пайт булди.

Шанба куни эрталабдан Пайгамбар алайхиссалом етти юз кишини урушга тайёрлай бошладилар. Элликта отлик, элликта камончи бор эди. Уларга Абдуллох ибн Жубайр розияллоху анхуни бошлик этиб тайинладилар. У кишига ва аскарларига эгаллаб турган жойларидан жилмасликни амр килдилар:

«Агар кушлар келиб аскарни олиб кочаётганини курсангиз хам, жойингизни тарк этманг», деб таъкидладилар.

Улар мусулмонлар аскарининг орка томонини куриклашлари керак эди. Камончиларга мушрикларни мусулмонлар ортидан келтирмай камондан укка тутиб туришни топширдилар.

Расулуллох алайхиссолату васаллам иккита совутда чикдилар. Байрокни Мусъаб ибн Умайр розияллоху анхуга бердилар. Бир канотга Зубайр ибн Аввомни, иккинчи канотга Мунзир ибн Амрни бошлик килдилар.

ЖАНГ

Мусулмонлар шиддатли жанг килдилар. Айникса, Абу Дужона Ансорий, Толха ибн Убайдуллох, Хамза ибн Абдулмуттолиб, Али ибн Абу Толиб, Назр ибн Анас, Саъд ибн Робеълар катта жасорат курсатдилар.

Куннинг биринчи ярмида мусулмонлар кофирларга голиб келишди. Мушрикларнинг бошликларидан етмиш киши катл этилди. Улар енгилиб, ортга караб коча бошладилар. Кочиб-кочиб аёллари турган жойгача бордилар. Аёллар хам кочишга тайёрланиб, кийимларини йигиштира бошладилар.

КАМОНЧИЛАР

Мушрикларнинг енгилиб кочаётганини курган камончилар, Пайгамбар алайхиссалом кимирламай туришни тайинлаб куйган жойларини ташлаб кетдилар.

Улар бир-бирларига:
«Каранглар, улжа, улжа!» деб кичкиришди.

Амирлари Пайгамбар алайхиссаломнинг шартларини эсларига солса хам, кунмадилар. Мушриклар батамом енгилиб булди, деб гумон килиб, улжа йигишга киришиб кетдилар ва Ухуд томонни очик колдирдилар.

ОРТДАН ХУЖУМ

Шу пайт Холид ибн Валид фурсатни ганимат билиб, мушрикларнинг отликларини худди уша ерга бошлади. У ердан утиб мусулмонларнинг орка томонларидан бостириб кирди. Холид ибн Валид бошлик отликлар мусулмонлар устига бостириб келганини курган кочиб кетаётган мушриклар хам узларини унглаб, яна уруш майдонига юзландилар. Натижада мусулмонлар куршовда колдилар.

Хамма нарса тескарисига айланиб, мусулмонлар енгила бошладилар. Уларнинг сафида саросима бошланди. Куркув хукм суриб, тартибсизлик бошланди. Бундай булишини хеч ким кутмаган эди.

Мусулмонлар ичида шахидлар купайди. Мушриклар Пайгамбаримиз алайхиссалом томонга хужум бошладилар. У зот оз сонли кишилар химоясида эдилар. Уларнинг хам купи уз Пайгамбарларининг химоясида мардонавор жанг килиб, шахид булдилар.

Оли Имрон сурасининг охиридаги оятларнинг аксарида Ухуд тоги олдида булиб утган вокеалар зикр килинган.

120. Сизга яхшилик тегса, уларга ёмон буладир. Сизларга му-сийбат етса, улар хурсанд буларлар. Агар сабр ва такво килсангиз, уларнинг макри сизга хеч зарар килмас. Албатта, Аллох килаётган ишларини ихота килгувчидир.

121. Ахлингдан эрталаб чикиб, муминларни уруш жойларига тургизганингни эсла! Аллох эшитувчи ва билувчи Зотдир.

122. Сизлардан икки тоифа куркиб заифлашмокчи булганини эсла! Аллох уларнинг валийсидир. Муминлар факат Аллохнинг Узига таваккал килсинлар.

123. Батахкик, Бадрда оз булсаларингиз хам, Аллох сизларга нусрат берди. Бас, Аллохга такво килинг, шоядки, шукр килсангиз.

124. Муминларга: «Сизга Роббингиз туширилган уч минг фа-ришталар ила мадад бермоги кифоя килмасми?!» деганингни эсла!

125. «Ха (кифоя киладир)! Агар сабр ва такво килсангиз, улар шу пайт келиб колсалар хам, Роббингиз сизга белгили беш минг фаришта ила мадад берадир».

126. Аллох буни факат сизга суюнчилик ва калбингиз таскин топиши учунгина килди. Аслида, нусрат азиз ва хаким Аллохнинг хузуридандир.

127. Куфр келтирганларнинг бир тарафини кесиш учун ёки хорлаш учун, токи, ноумид булиб кайтсинлар.

128. Бу сенинг ишинг эмас! У зот ёки уларнинг тавбасини кабул килар, ёки азоблар. Бас, улар золимлардир.

129. Осмонлару ердаги нарсалар Аллохникидир. Хохлаган ки-шини магфират киладир ва хохлаган кишини азоблайдир. Аллох гунохни магфират килувчи ва рахимли Зотдир.

130. Эй, иймон келтирганлар! Рибони бир неча баробар килиб еманг. Аллохга такво килинг, шоядки, нажот топсангиз.

131. Ва кофирлар учун тайёрлаб куйилган оловдан куркинг.

132. Аллохга ва Расулига итоат этинг. Шоядки, рахм килинсангиз.

133. Роббингиздан булган магфиратга ва кенглиги осмонлару ерча булган, такводорлар учун тайёрлаб куйилган жаннатга шошилинг.

134. Улар енгилликда хам, огирликда хам нафака киладиганлар, газабини ютадиганлар ва одамларни авф киладиганлардир. Аллох яхшилик килувчиларни ёктирадир.

135. Ва улар фохиша иш ёки узларига зулм килган чогларида Аллохни эслаб, гунохларини магфират килишни сурарлар, гу-нохларини Аллохдан узга ким хам магфират киларди? Ва улар билиб туриб, килган гунохларида бардавом булмаслар.

136. Ана ушаларнинг мукофотлари - Роббиларидан булган маг-фират ва остидан анхорлар окиб турган жаннатлар булиб, улар унда абадий колурлар. Амал килувчиларнинг ажри кандай хам яхши!

137. Сиздан олдин суннатлар колган. Бас, ер юзида юриб ёлгонга чикарувчиларнинг окибати кандай булганига назар солинглар.

138. Бу, одамлар учун баён ва такводорлар учун хидоят ва мавъизадир.

139. Бушашманглар! Хафа булманглар! Сизлар, агар мумин булсаларингиз, устунсизлар.

140. Агар сизга жарохат етган булса, у кавмга хам шунга ухшаш жарохат етган. Бундай кунларни одамлар орасида айлантириб турамиз. Токи, Аллох иймон келтирганларни билиши учун ва улардан шахидларни чикариб олиши учун. Ва Аллох золимларни севмас.

141. Токи, Аллох муминларни поклаши ва кофирларни халок килиши учун.

142. Ёки Аллох сизлардан жиход килганларни билмасдан ва сабрлиларни билмасдан туриб, жаннатга кираверамиз, деб хисоблайсизми?!

143. Дучор булмасингиздан олдин улимни орзу килган эдингиз. Энди уни куриб, назар солиб турибсиз.

144. Мухаммад хам бир Пайгамбар, холос. Ундан аввал хам Пайгамбарлар утган. Агар у улса ёки катл килинса, оркангизга кайтасизми?! Кимки оркасига кайтса, Аллохга хеч зарар келтира олмас. Ва Аллох шукр килувчиларни мукофотлар.

145. Хеч бир жон Аллохнинг изнисиз улмас. Бу ёзилган ажалдир. Ким бу дунёнинг савобини хохласа, унга ушандан берурмиз. Ким охиратнинг савобини хохласа, унга ушандан берурмиз. Ва шукр килувчиларни мукофотлармиз.

146. Канчадан канча Пайгамбарлар билан бирга куплаб роб-бонийлар жанг килганлар. Улар Аллох йулида етган мусийбатдан бушашмаганлар, заифлашмаганлар ва буйсунмаганлар. Аллох сабрлиларни севадир.

147. Улар: «Эй Роббимиз! Бизнинг гунохларимиз ва ишимиздаги исрофимизни Узинг кечиргин, собиткадам килгин ва кофир кавмлар устидан бизга нусрат бергин», деган гапдан узга гапни айтмаганлар.

148. Бас, Аллох уларга бу дунё савобини ва охиратнинг гузал савобини берди. Аллох гузал амал килувчиларни севадир.

149. Эй, иймон келтирганлар! Агар куфр келтирганларга итоат килсангиз, оркангизга кайтарурлар. Бас, зиён кургувчиларга айланиб колурсиз.

150. Йук! Аллох хужангиздир. Ва У ёрдам берувчиларнинг ях-шисидир!

151. Тезда куфр келтирганларнинг калбига, Аллохга хужжатсиз нарсани ширк келтирганлари учун, куркувни солурмиз. Уларнинг кароргохи дузахдир. Золимларнинг жойи кандай хам ёмон!

152. Батахкик, Аллох ваъдаси устидан чикди. Сиз Унинг изни билан уларни кира бошладингиз. Токи заифлашиб, амр хакида ихтилоф килиб ва сиз суйган нарсани курсатганидан сунг, исён килгунингизча. Орангизда дунёни хохлайдиган кимсалар бор ва орангизда охиратни хохлайдиган кимсалар бор. Сунгра, сизларни имтихон килиш учун улардан бурди. Батахкик, сизни афв этди. Аллох муминларга фазл эгаси булган Зотдир.

153. Пайгамбар ортингиздан чакириб турса хам хеч кимга карамай тиркираб кочганингизни эсланг. Утган нарсага ва етган мусийбатга хафа булмаслигингиз учун сизга гам устига гам берди. Аллох килаётган амалларингиздан хабардор Зотдир.

154. Сунгра, гамдан кейин сиздан бир тоифангизни камраб олган мудрокни омонлик килиб туширди. Бошка тоифа эса, узи билан овора булиб, Аллох хакида нохак, жохилият гумонини килиб: «Бизнинг кулимизда нима иш бор эди», дейишди. Сен: «Ишнинг барчаси Аллохдандир», деб айт! Сенга ошкор килмаган нарсаларини ичларида махфий тутарлар. Улар: «Агар кулимизда бир иш булганида, бу ерда катл килинмас эдик», дерлар. Сен: «Агар уйларингизда булсангиз хам, катл булиш такдирида ёзил-ганлар уз улим жойларига чикар эдилар. Бу, Аллох куксингиздаги нарсани синаши ва калбингиздагини яхшилаб поклаши учундир. Аллох куксингиздаги нарсани билувчи Зотдир», деб айт.

155. Икки туп тукнашган куни сизлардан юз угириб кочганларни баъзи килган ишлари туфайли шайтон йулдан урди, холос. Батахкик, Аллох уларни афв килди. Албатта, Аллох магфиратли ва рахимли Зотдир.

156. Эй, иймон келтирганлар! Куфр келтирганларга ва ер юзида юрган ва гозий булган биродарлари хакида, агар бизнинг хузу-римизда булганларида улмас эдилар ва катл килинмас эдилар, дейдиганларга ухшаманг. Буни Аллох калбларида хасрат килиши учун айтурлар. Аллох тирилтирур ва улдирур. Аллох килган амалларингизни курувчи Зотдир.

157. Гарчи Аллох йулида катл килинсангиз хам ёки улсангиз хам, Аллохдан буладиган магфират ва рахмат улар жамлайдиган нарсадан яхшидир.

158. Гарчи улсангиз хам ёки катл килинсангиз хам, албатта, Аллох хузурида йигилурсиз.

159. Аллохнинг рахмати ила уларга мулойим булдинг. Агар купол, калби каттик булганингда, атрофингдан таркаб кетар эдилар. Бас, уларни афв эт. Уларга истигфор айт ва улар билан ишларда машварат кил. Азму карор килганингдан сунг Аллохга таваккал кил. Албатта, Аллох таваккал килувчиларни севадир.

160. Агар сизга Аллох нусрат берса, сиздан голиб келувчи йук. Агар сизни ташлаб куйса, Ундан узга ким хам ёрдам берар эди. Муминлар факат Аллохгагина таваккал килсинлар.

161. Пайгамбарга хиёнат хеч тугри келмас. Кимки хиёнат килса, киёмат куни хиёнат килиб олган нарсаси билан келадир. Сунгра, хар бир жон касбига яраша тулик оладир. Уларга зулм килинмас.

162. Аллохнинг розилигини излаган одам Аллохнинг газабига дучор булган ва борар жойи жаханнам булган одамга ухшармиди! Ва у кандай хам ёмон жой!

163. Уларнинг Аллохнинг хузуридаги даражалари турлича. Аллох килаётган амалларини куриб турувчи Зотдир.

164. Батахкик, Аллох муминларга узларидан Пайгамбар юбориб, неъмат берди. У уларга Аллохнинг оятларини тиловат килиб берадир, уларни поклайдир, китоб ва хикматни ургатур. Гарчи олдин очик-ойдин адашувда булсалар хам.

165. Сен:«Сизга мусийбат етган пайтда, холбуки, узингиз хам икки бараварини етказган эдингиз, бу каердан, дейсизми?! Бу узин-гизнинг хузурингиздан!» деб айт. Албатта, Аллох хамма нарсага кодирдир.

166. Икки жамоа тукнашган куни сизга мусийбат Аллохнинг изни билан ва муминларни билиш учун.

167. Ва мунофиклик килаётганларни билиш учун етди. Ва уларга: «Келинглар, Аллохнинг йулида уруш килинглар ёки мудофаа килинглар», дейилди. Улар «Агар жанг булишини аник билсак, сизга эргашардик»,-дедилар. Улар уша кунда иймондан кура куфрга якинрок эдилар. Тиллари билан дилларида йук нарсани айтурлар. Аллох беркитаётган нарсаларини яхши билувчи Зотдир.

168. 168. Улар уз биродарларига ва (урушга чикмай) утирганларга: «Агар бизга итоат килганларида катл килинмас эдилар», - дейишди. Сен: «Агар гапингиз рост булса, узингиздан улимни кайтариб куринг-чи», деб айт.

169. Аллохнинг йулида катл булганларни уликлар деб хисоб-ламанглар. Балки, улар-тирик, Роббилари хузурида ризкланмокдалар.

170. Улар Аллох Уз фазлидан берган нарсалардан хурсандлар ва хали ортларидан узларига кушилмаган биродарларига, уларга хавф йуклигининг хамда хафа хам булмасликларининг хушхабарини бермокдалар.

171. Улар Аллохдан булган неъмат ва фазлнинг хамда, албатта, Аллох муминларнинг ажрини зое килмаслигининг хушхабарини бермокдалар.

172. Улар жарохат етгандан кейин хам Аллох ва Пайгамбар чакиригига жавоб берадиганлардир. Улардан яхшилик ва такво килганларига улуг ажрлар бордир.

173. Уларга кишилар: «Албатта, одамлар сизга карши куч тупладилар, улардан куркинглар», деганда, иймонлари зиёда булди ва: «Бизга Аллохнинг Узи етарли ва У кандай хам яхши вакил»,-дедилар.

174. Бас, Аллохнинг неъмати ва фазли ила уларга ёмонлик етмасдан кайтдилар ва Аллохнинг розилигига эришдилар. Аллох улуг фазл эгасидир.

175. Албатта, бундай булишингиз шайтондандир, у уз якинла-ридан куркитур. Бас, агар мумин булсангиз, улардан куркманглар, мендан куркинглар.

176. Куфрга ошикаётганлар сени хафа килмасин. Албатта, улар харгиз Аллохга бирор зарар етказа олмаслар. Аллох уларга охиратда насиба килмасликни хохлайдир. Уларга улкан азоб бордир.

177. Албатта, куфрни иймонга сотиб олганлар Аллохга харгиз бирор зарар етказа олмаслар. Уларга аламли азоб бордир.

178. Куфр келтирганлар уларни тек куйганимизни узлари учун яхши деб хисобламасинлар. Биз уларни факат гунохлари купайиши учунгина тек куямиз. Уларга хорловчи азоб бордир.

179. Аллох муминларни покидан нопокини ажратмасдан, сиз турган холда, куйиб куймас. Аллох сизларни гайбдан хабардор килиб куймас. Лекин Аллох Уз Пайгамбарларидан кимни хохласа, танлаб оладир. Бас, Аллохга ва Унинг Пайгамбарларига иймон келтиринглар. Агар иймон келтирсангиз ва такво килсангиз, сизларга улуг ажр бордир.

180. Аллох Уз фазлидан берган нарсага бахиллик килганлар, буни узларига яхшилик деб хисобламасинлар. Аксинча, бу уларга ёмонликдир. Киёмат куни бахиллик килган нарсалари ила буйинлари уралур. Осмонлару ернинг мероси Аллохгадир. Ва Аллох килаётган амалларингиздан хабардордир.

181. Батахкик, Аллох: «Албатта, Аллох камбагал ва биз боймиз», деганларнинг гапини эшитди. Айтганларини ва Пайгамбарларни нохак улдирганларни ёзиб куямиз ва: «Куйдирувчи азобни татиб куринг!» деймиз.

182. Бундок булишлиги сизнинг уз кулингиз ила килганингиз туфайлидир. Албатта, Аллох бандаларига зулм килувчи эмас.

183. «Албатта, Аллох биздан утда куядиган курбонлик кел-тирмаган Пайгамбарга ишонмаслигимизга ахд олган», дейдиган-ларга: «Мендан олдин хам сизларга Пайгамбарлар очик-ойдин баёнотлар ва сиз айтган нарса билан келганлар. Агар ростгуй булсаларингиз, нимага уларни улдирдингиз?» деб айт.

184. Агар сени ёлгончи килсалар, сендан олдин очикойдин баёнотлар, хикматли китоблар ва нурли китоблар билан келган Пайгамбарларни хам ёлгончи килганлар.

185. Хар бир жон улимни тотгувчидир. Киёмат куни ажрла-рингизни тулигича олурсиз. Ким дузахдан узоклаштирилса ва жаннатга киритилса, шубхасиз, ютибди. Бу дунё хаёти гурур ма-тохидан узга нарса эмас.

186. Албатта, молу жонда синовга учрайсиз. Албатта, сиздан олдин китоб берилганлардан ва ширк келтирганлардан куплаб озор эшитасиз. Агар сабр килсангиз ва такво килсангиз, албатта, бу салмокли ишлардандир.

187. Аллох китоб берилганлардан, уни одамларга албатта баён килурсиз ва беркитмассиз, деб ахд олганини эсла. Бас, уни ортларига каратиб отдилар ва арзон нархга сотдилар. Сотиб олган нарсалари кандай хам ёмон!

188. Килганларига хурсанд булиб, килмаганларига макталишни суядиганларни азобдан нажотда деб хисоблама. Уларга аламли азоб бор!

189. Осмонлару ернинг мулки Аллохникидир. Ва Аллох хар бир нарсага кодирдир.

190. Албатта, осмонлару ернинг яратилишида ва кеча-кундузнинг алмашинишида акл эгалари учун белгилар бор.

191. Аллохни тик турган, утирган ва ёнбошлаган холларида эслайдиган, осмонлару ернинг яратилишини тафаккур киладиганлар: «Роббимиз, буни бекорга яратганинг йук, Узинг поксан, бизни ут азобидан саклагин.

192. Роббимиз, албатта, Сен кимни дузахга киритсанг, батахкик, уни шарманда килибсан. Ва золимларга ёрдам берувчилар йук.

193. Роббимиз, биз нидо килувчининг «Роббингизга иймон кел-тиринг!» деб нидо килаётганини эшитдик ва иймон келтирдик. Роббимиз, бизнинг гунохларимизни кечиргин ва ёмонликларимизни учиргин хамда яхшилар билан бирга улдиргин.

194. Роббимиз, бизга Пайгамбарларингга ваъда килган нарса-ларингни бергин ва бизни киёмат куни шарманда килмагин. Албатта, Сен ваъдага хилоф килмассан», дерлар.

195. Роббилари уларнинг (дуоларини) ижобат килиб: «Мен сиз-лардан эркагу аёл амал килувчининг амалини зое килмасман. Баъзингиз баъзингиздансиз. Хижрат килганлар, диёрларидан чи-карилганлар, Менинг йулимда азият чекканлар, жанг килганлар ва катл булганларнинг ёмонликларини учирурман хамда уларни албатта остидан анхорлар окиб турган жаннатларга киритурман, бу - Аллохнинг хузуридан савобдир. Ва Аллох - хузурида гузал савоб бор зотдир», деди.

196. Куфр келтирганларнинг юрт кезишлари сени алдаб куймасин.

197. Бу озгина матохдир. Сунгра, уринлари жаханнамдир. У кандай хам ёмон ёток!

198. Лекин Роббиларига такво килганлар учун остидан анхорлар окиб турган жаннатлар булиб, унда абадий колурлар. Бу Аллохдан зиёфатдир. Аллох хузуридаги нарса аброрлар учун ях-шидир.

199. Албатта, ахли китоблардан Аллохга, сизларга туширил-ган нарсага, уларга туширилган нарсага иймон келтирадиганлари, Аллохга узини хор тутиб буйин эгадиганлари, Аллохнинг оятларини арзон бахога сотмайдиганлари бордир. Ана ушаларга Роббилари хузурида ажр бордир. Албатта, Аллох тезхисоб зотдир.

200. Эй, иймон келтирганлар! Сабр килинг. Сабр ила голиб келинг. Курашга бел боглаб туринг. Аллохга такво килинг. Шояд-ки, ютукка эришсангиз.

Оли Имрон сураси 120-200

Quran.uz сайтидан олинди. Шайх Мухаммад Содик Мухаммад Юсуф хазратларининг янги китоблари ва медиа махсулотлари.
Аватара пользователя
Admin
Site Admin
 
Сообщения: 2620
Зарегистрирован: 19 апр 2011, 23:00
Откуда: Республика Золотая Орда. Город Сарай

Улим хакида

Сообщение Admin » 28 дек 2013, 19:36

Улим хакида

БИСМИЛЛАҲИР РОҲМАНИР РОҲИЙМ

Еру-осмонларнинг Яратувчиси, Олий ва Буюк, ўлдирадиган ва тирилтирадиган, махлуқларини ўлим ва фонийлик, яхшиик қилган тақводорларнинг ўз ҳузурида гуруҳ-гуруҳ бўлиб тўпланиб, зафар қозонишлари, юз ўгирган бахтиқароларнинг эса жаҳаннам томон отилиб, зарарга учраши учун қайта тирилишга маҳкум этган; мўъмин бандалари учун Фирдавс боғларини манзилгоҳ, юз ўгирганлар учун эса жаҳаннамни қароргоҳ қилиб қўйган Оллоҳ таъолога ҳамдлар бўлсин.

Мен, уни айтган кимса Қиёмат кунида бахтиёр бўладиган (калима): «Шериксиз ягона Оллоҳдан ўзга илоҳ йўқ ва Муҳаммад соллоллоҳу алайҳи ва саллам Унинг бандаси ва элчиси, пайғамбарларнинг саййиди ва охиргисидир» деб, гувоҳлик бераман.

Сўнг ...

Оллоҳ таъоло исонларни беҳуда яратмади ва ўз ҳолларига ташлаб қўймади. Уларни еру-осмон ва тоғларга кўндаланг қилинса масъулиятни кўтаришдан бош тортган ва Оллоҳга ялиниб-ёлборишган: Роббимиз, агар амр этсанг бошимиз устига, аммо (қабул қилишимизга) ихтиёр берсанг, Сенинг марҳаматингни истаб, унга бирон нарсани бадал қилишни хоҳламаймиз, деб айтишган улкан иш-вазифа учун яратилганлар.

Инсон заиф, кўтаришга ожиз бўлишига қарамай, ўз жонига жабр қилиб, бу юкни кўтарди. Баъзи одамлар оғирлиги туфайли бу юкни елкаларидан туширдилар. Натижада, дунёга тилсиз ҳайвонлардек ошно бўлдилар: Яратувчилари ва Унинг ўз зиммаларидаги ҳақлари; барқарор Оламга кўприк ва йўл бўлган бу дунёга нега яратилиб, чиқарилганлари; бу фоний дунёдаги лаҳзалик қолишлари ҳамда боқий бўлган охират диёрига зудлик билан ўтиб кетишлари ҳақида тафаккур қилмадилар.

Уларга хиссиётлар ҳукмрон бўлиб, ақлларини йўқотдилар, ғафлатга тушдилар. Алдамчи, каззоб умид ва пуч орзулар уларни ўз оғушига олди. Уларнинг қалблари, қилган ёмон амаллари сабабли қаро бўлди. Натижада, улар дунё лаззатлари ва ҳайвоний хирсларини қандай бўлмасин қўлга киритиш қайғусида бўлдилар ва имконияти бўлган ҳар бир лаҳзани ғанимат билдилар.

Улар, агар дунёнинг арзимас матосини кўриб қолсалар, унга якка-якка ёки гуруҳ-гуруҳ бўлиб шошилдилар ва дунёнинг бир матоси устига Оллоҳнинг савоби ва розилигини афзал кўрмадилар: «Улар дунёнинг зоҳиринигина биладилар. Ҳолбуки, улар охиратдан ғафлатдадирлар!» (Рум: 7)

«Сизлар Оллоҳни унутиб. Оллоҳ ҳам уларни унутган кимсалардан бири бўлмангиз! Ўшалар фосиқдирлар» (Ҳашр: 19).

Ибн Қоййим раҳимаҳуллоҳнинг «Ҳодил-Арвоҳ» китобининг муқаддимасидан иктибос қилинди.

Одамларнинг кўплари ушбу ҳолатга тушиб қолганлари учун: «Мен ҳам шулардан бири бўлиб қолмадимми?» дея, қўрқиб кетдим ва дарҳол шу ҳолатлардан қутулиш йўлларини изладим. Шояд бу йўллар нафсимнинг оқибатлари учун эслатма бўлиб, қўрқмаган қалбларни мулойим қилса ва қуриган кўзлардан ёшларни Оллоҳдан қўрқиб оқитса...

Оллоҳннг Китоби, расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва салламнинг суннатлари, ўтмишда яшаб ўтган ҳалқларнинг тариҳи ва ҳукамоларнинг ҳикматларини чуқур ўргандим ва ҳайратомуз ибрат ва ажойиб насиҳатларни кўрдим.

Мен уларни ўзимга эслатма, ҳаётим ва ўлимимдан сўнг, охиратнинг баъзи лаҳзаларида ва ўлим асносида, солиҳ амал бўлишини умид қилиб, қўлимга қалам олишни ният қилдим ва Уммат уламоларининг китоблари ичидан мавзуга муносиб сатрларни тўпладим. Шояд Оллоҳ таъоло буни ўқиган бандаларга манфаатлар ато этса...

Қўлингиздаги рисола - тўплаган ҳосилимдир. Мен унда руҳини олиш учун фаришталар осмондан тушганидан, то жаннат ёки жаҳаннамга киргунига қадар дуч келиши мумкин бўлган кофир, осий мўъмин ва тақводорларнинг ҳолатларини ёритиб беришга ҳаракат қиламан.

Маълум бўлсинки, мен бу ҳолатларни батафсил ёритиб беришни қасд қилмадим. Чунки, бу иш мен каби инсонга, ҳусусан мазкур рисолада осон эмасдир. Менинг бу китобчада қаламга олганларим, олмаганларимдан огоҳлантиришдир. Иқтибосларимга, Оллоҳнинг изни билан, баъзи фойда ва иловаларни қўшдим.

Эй ўқувчи, ўлжа сизники бўлсин
Ёмони менгаю, яхшиси сизга бўлсин!

Бу - менинг фикрларим ва ҳаракатларим ўз ерини топса - яхшиликни қабул қилиш ёки эътиборсиз қўймаслик кераклигини унутманг! Агар бунинг акси бўлса, Оллоҳга сиғинаман ва У ёрдам бергувчидир. Агар бирон бир тўғрилик бўлса, у - Оллоҳ таъолодан, хато бўлса у - мендан ва Шайтондан бўлиб, Оллоҳ ва расули соллоллоҳу алайҳи ва саллам у хатодан покдир.

Оллоҳ таъолодан ушбу рисолани юзи учун холис, муаллифи, ўқувчиси, қотиби (ва нашр қилишга ёрдамчиси)ни жаннат неъматлари билан мукофотлаши; бу рисолани Оллоҳнинг зарарига эмас фойдасига хужжат қилиши ва етиб борган ерига қадар фойдали қилишини сўрайман. У - умид қилинганларнинг энг яхшисидир. У - биз учун кифоя ва қандай яхши вакилдир

Одамларнинг ўлим пайти ва қабрларидаги ҳолатлари

* Одамларнинг жон чиқиш ва қабрларидаги ҳолатларининг баёни. Оллоҳ таъолодан офият тилаймиз!

Бунинг баёни Баро ибн Озиб разияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ушбу ҳадисда ўз аксини топган. Бу ҳадисда бир банда ўтиши керак бўлган босқич - қабр оламининг (барзах) ҳаёти ифодаланган бўлиб, одамларнинг барча тури: мўъмин, кофир ва мунофиқларнинг ҳолатлари очиқ баён қилинган

Мен қуйида бу ҳадиснинг шайх аллома Муҳаммад Носируддин Албоний раҳимаҳуллоҳ ривоят қилар экан, ривоят йўллари, ривоятлари ва лафзларига диққат қилган ривоятни келтираман. Бу ишларни батафсил билмоқчи бўлган одам, мазкур алломанинг «Аҳкамул-жанаиз» (Жаноза намозининг ҳукмлари) номли китобига мурожаат этсин (198 - 202 -бетлар).

Ҳурматли ўқувчи биродарим ва синглим, ҳадиснинг матни қуйидагичадир:

Баро ибн Озиб разияллоҳу анҳу деди:

«Биз расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам билан бирга ансорлардан бирининг жанозасига чиқдик ва қабрига қадар бордик. Қабр ҳануз қазиб бўлинмаган экан. Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам қиблага қараб ўтирдилар, биз ҳам У зотнинг атрофига ўтирдик. Биз гўё бошимизга қуш қўнгандек, қимирламай ўтирардик. Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам қўлларидаги новда билан ерни чизар эканлар, кўзларини бир осмон, бир ерга қарата бошладилар. Уч марта шундай қилдилар ва икки ёки уч марта: «Оллоҳдан қабр азобидан паноҳ сўранглар!», дедилар. Сўнгра: "эй парвардигор мен сендан қабр азобидан паноҳ сўрайман" деб айтдилар.

Кейин дедилар: «Мўъмин банда дунёдан узилиш ва охират бўсағасида турганида, унинг олдига осмондан юзлари оппоқ Қуёшдек нурли фаришталар тушадилар. Улар билан бирга жаннат кафанлари ва ҳушбўйлари бўлади. Улар банданинг нигоҳи тушар ерга келиб ўтирадилар. Кейин Малакул мавт (ўлим фариштаси алайҳиссалом) келади ва унинг бош тарафига ўтириб: "Эй, ширин жон - бошқа бир ривоятда: эй, хотиржам жон - Оллоҳнинг мағфирати ва розилиги томон чиқ!", дейди».

«Жон сувдон оғзидан қатра оқиб тушганидек оқиб чиқади ва фаришта у жонни ушлайди; (Бошқа бир ривоятда: «У жонга чиққан пайтида Ер ва Осмон ўртасидаги ҳамда Осмондаги барча фаришта истиғфор айтади. Осмон дарвозалари очилади. (Осмон дарвозаларидаги) дарвозабонлар у банданинг руҳи улар тарафидан (юқорига) кўтарилишини сўраб, Оллоҳ таъолога дуо қиладилар.)

Ўлим фариштаси жонни олганидан сўнг, фаришталар жонни бирон лаҳза ҳам унинг қўлида қолдирмайдилар ва уни олиб (ҳалиги) кафан ва ҳушбўйга соладилар. Бу - Оллоҳ таъолонинг: «Бизнинг элчиларимиз ҳеч сустлик қилмайдилар» оятининг (маъносидир).

Ундан Ер юзидаги энг ширин ҳушбўйдан кўра ҳушбўйроқ ҳид таралади».

Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Фаришталар бу ширин руҳни олиб кўтарилар эканлар, қайси бир фаришталар жамоасининг олдидан ўтмасинлар улар: «Бу ширин руҳ кимники?» - деб сўрайдилар. Улар дунёда чақирилган энг гўзал исми билан: «У - фалончининг ўғли фалончи!»- деб жавоб берадилар. Шу аснода уни қуйи осмонга олиб бориб, дарвозаларни очишни сўрашади ва дарвоза очилади. Ҳар бир осмондан шу самонинг муқарраб фаришталари унга ҳамроҳ бўлиб, келгуси самогача олиб чиқишади ва охири еттинчи осмонга етиб борилади. Оллоҳ таъоло: «Бандамнинг номасини Иллийюнга ёзинглар!» - деб амр қилади: «Иллийюн нима эканини биласизми?! У - (Оллоҳга) яқин фаришталар гувоҳ бўлган Китобдир!».

Унинг номаси Иллийюнга ёзилади ва айтилади: «Уни Ерга қайтаринглар! Мен уларга ваъда қилганман: Мен уларни ундан (Ердан) яратдим, унга (Ерга) қайтараман ва ундан бошқа бир марта қайта чиқараман (тирилтираман)».

Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «У (жонни) Ерга қайтарилади ва жасадига киради».

Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «ўлик (дафндан сўнг) қайтаётган биродарларининг оёқ товушларини эшитади. Унинг олдига шиддатли икки фаришта келиб, уни бир силтаб ўтқазадилар ва ундан сўрайдилар:

Роббинг ким?
У жавоб беради:
Роббим - Оллоҳдир.
Дининг нима?
Диним - Исломдир.
Сизларга юборилган бу одам ким?
У - Оллоҳнинг элчисидир, саллоллоҳу алайҳи ва саллам.
Нима ишлар қилдинг?
Оллоҳнинг Китобини ўқидим, унга иймон келтирдим ва тасдикладим!
Фаришталар уни бир силтайдилар».

Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Роббинг ким? Дининг нима? Пайғамбаринг ким? Булар мўъминга рўпара бўладиган охирги фитна-имтиҳондир! Бу - Оллоҳ таъоло «Оллоҳ мўъминларни барқарор сўз билан дунё ҳаётида собитқадам қилади» деб айтган сўздир. Банда: «Роббим - Оллоҳ, диним - Ислом ва пайғамбарим - Муҳаммад соллоллоҳу алайҳи ва салламдир»- деб айтади. Сўнгра, осмондан бир дарғачи: «Бандам тўғри айтди. Унга жаннат жойларидан тўшанглар, жаннат кийимларидан кийдиринглар ва жаннат томон бир эшик очинглар!»- деб нидо қилади»

«Унга жаннат рохатлари ва ҳушбўйларидан олиб келинади. Унинг қабри кўзи етган ерга қадар кенгайтирилади».

«Унга ҳушрўй, чиройли кийим кийган ва ширин бўй (ҳид)ли бир одам келади». Бошқа бир ривоятда: «намоён бўлади». У одам: «Сени қувонтирадиган нарса билан ҳурсанд бўл, Оллоҳнинг розилиги ва унда давомий неъматлар бўлган жаннатлар билан ҳурсанд бўл! Бу - сенга ваъда қилинган кундир!»- дейди. У (ўлик): «Сенга ҳам Оллоҳ хайрларни насиб этсин, (сен) кимсан? Юзларинг яхшиликдан дарак бермокда?!»- деб савол беради. У одам: «Мен - сенинг солиҳ амалингман! Оллоҳ номига қасам ичиб айтаманки, сенинг Оллоҳга итоат қилишга шошилган, Унга осий бўлишда суст эканингни яхши биламан. Оллоҳ сенга яхши мукофотларни берсин!»- дейди.

Сўнгра, унга (маййитга) жаннат ва жаҳаннамдан биттадан эшик очилади. Унга: «Агар Оллоҳга осий бўлганингда, бу сенинг маконинг бўлар эди. Бироқ, Оллоҳ таъоло уни бунга алиштирди», дейилади. Банда жаннатдаги нарсаларни кўргани замон: «Роббим, оилам ва молу мулкимга қайтишим учун, Қиёматнинг қоим бўлишини тезлаштир!»- дейди».

Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Кофир банда - бир ривоятда: фожир банда - дунёдан узилиш ва охират бўсағасида тургани замон, осмондан шафқатсиз ва ғазабнок, юзлари қора фаришталар тушадилар. Улар билан бирга жаҳаннамдан бир дағал кафанлик бўлади. Улар банданинг нигоҳи тушадиган ерга ўтирадилар.

Кейин ўлим фариштаси яқинлашиб, банданинг бош тарафига ўтиради ва: «Эй, ифлос жон, Роббингдан бўлган ғазаб учун чиқ!»- дейди».

Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Руҳ жасадга ёйилади. Фаришта уни бутоқлари кўп савачўп нам жундан сугуриб олинганидек, тортиб олади Руҳ билан бирга кон ва асаб томирлари қирқилиб кетади. У (кофир)ни осмон ва ер ўртасидаги ва самодаги барча фаришталар лаънат қиладилар. Само дарвозалари бекилади. (Само) дарвозаларидаги барча дорвазобон бу руҳнинг ўзи орқали кўтарилмаслигини сўраб, Оллоҳга дуолар қилади.

Ўлим фариштаси жонни олади. У олиши билан фаришталар бирон лаҳза ҳам кечикмай уни ҳалиги дағал кафанликка соладилар. Ундан Ер юзидаги энг сассиқ ҳиддан баттарроқ ҳид таралади. Фаришталар у жонни олиб, (осмонга) кўтариладилар. Улар фаришталарнинг қайси гуруҳи олдидан ўтсалар улар: «Бу ифлос руҳ кимники?»- деб савол берадилар. Фаришталар: «У - фалончининг ўғли фалончи» деб, дунёда чақирилган энг ёмон исмини айтадилар. Фаришталар жонни энг қуйи осмонга олиб борадилар ва дарвозаларни очишни сўрайдилар. Само давозаси очилмайди».

Расулуллоҳ шу аснода: «У (кофир ва фожир)ларга само (дарвозалари) очилмайди ва туя нинанинг тешигидан ўтмагунича жаннатга кира олмайдилар» оятини тиловат қилдилар.

Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Оллоҳ таъоло: «Унинг номасини Ернинг қуйи (табақаси)даги сижжийнга ёзинглар!»- деб буюради ва: - Бандамни Ерга қайтаринглар! Чунки, Мен ваъда қилдим: Мен уларни Ердан яратдим, Ерга қайтараман ва бошқа бир марта Ердан қайта тирилтираман, дейди. Жонни жасадига кириши учун Осмондан (ерга) улоқтирилади». Расулуллоҳ солалллоҳу алайҳи ва саллам: «Ким Оллоҳга шерик қилса, гўё осмондан ерга тушаётган ва уни қушлар тутиб ёки шамоллар чуқур ерга улоқтираётган киши кабидир» оятини тиловат қилдилар ва : «Руҳ жасадга қайта киради»- дедилар.

Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «ўлик қайтаётган ёру-биродарларининг оёқ товушларини эшитади. Унинг ҳузурига қўпол икки фаришта келиб, уни силтаб ўтқазадилар ва савол берадилар:

Роббинг ким?
Аааҳ! Ааааҳ! Билмайман.
Дининг нима?
Аааҳ! Ааааҳ! Билмайман.
Сизларга юборилган бу киши ҳақида нима дейсан? У одамнинг исмини айта олмайди.. Унга айтилади:
У - Муҳаммаддир (соллоллоҳу алайҳи ва саллам)!

Аааҳ! Ааааҳ! Билмайман, одамлар Унинг ўша эканини айтар эдилар. Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам дедилар:. Унга айтилади: Танимадинг ҳам эргашмадинг ҳам! Унга осмондан бир зот нидо қилиб: Унинг учун жаҳаннамдан тўшанглар ва жаҳаннам томон бир дарвоза очинглар», дейди. Жаҳаннамнинг иссиқлари ва самумлари (иссиқ шамолнинг номи) унга етиб келади ва қабри шу даражада тораядики қовурғалари бир-бирига киришиб кетади» «Унинг олдига хунук юзли, хунук кийимли ва бадбўй бир одам келади - бошқа ривоятда намоён бўлади-да: «Ўзингга зарар қиладиган нарсалардан ҳурсанд бўл! Бу - сенга ваъда қилинган кундир!, дейди.

Сенга ҳам Оллоҳ ёмонлик хабарларини берсин, сен кимсан? Юзинг ёмонликдан дарак бермоқда!

Мен сенинг ёмон амалингман. Мен сенинг Оллоҳга итоат этишга суст ва Оллоҳга осий бўлишга тезкор бўлганингни билардим. Оллоҳ сени ёмонликлар билан жазоласин! - Сўнгра унга қўлида гурзиси бўлган бир кўр, кар ва соқовни ҳукмрон қилинади. Агар бу гурзи билан тоғни урилса толқон бўлади. У ўликни бир уради натижада у тупроққа айланади. Оллоҳ таъоло уни аввалги ҳолатига қайтаради. Уни иккинчи марта уради, ўлик шундай қаттиқ фарёд чекадики, унинг фарёдини инсон ва жиндан бошқа барча махлуқот эшитади. Кейин у ўлик учун жаҳаннамдан эшик очилиб, жаҳаннам тўшаклари тўшалади. Шунда у: «Роббим, Қиёматни коим қилма!»- дейди»

Одамларнинг ўлимдан кейинги аҳволлари

КОФИРЛАРНИНГ ҲОЛАТЛАРИ

* Кофирлар жонлари чиқиш асносида даҳшат ва оғир мусибатларни бошидан кечирадилар

Оллоҳ таъоло деди:
«Сиз золимларни ўлим талвасасидаги ҳолатларини бир кўрсангиз эди! Фаришталар қўлларини очиб: «Жонларингизни чиқарингиз! Оллоҳ ҳақида ноҳақ сўзларни айтганингиз ва Унинг оятларидан кибр қилганингиз эвазига бугун сизлар хорлик азоби билан жазоланасизлар!» (Анъом: 93).

Шайх аллома Абдурраҳмон Саъдий раҳимаҳуллоҳ бу оят тафсирида ушбу сатрларни ёзган:

«Сиз золимларнинг ўлим талвасасидаги ҳолатларини кўрсангиз эди»: яъни, ўлимнинг даҳшатлари ва оғир мусибатларини кўрсангиз эди, даҳшатли ва васфлашга сўз топилмас ҳолатга гувоҳ бўлар эдингиз.

«Фаришталар қўлларини очиб...»: яъни, ўлим талвасасидаги ўша золимларни уриш ва азоблаш учун. Фаришталар чиқишдан бош тортган жонларини олиш пайтида золимларга: «Жонларингизни чиқаринглар! Бугун хорлик азоби билан жазоланасизлар»: яъни, сизларни хорлайдиган ва таҳқирлайдиган азоб билан. Зеро, жазо - қилинган амалнинг жинси-туридан бўлади.

Бу азоб «Оллоҳ ҳақида айтган ноҳақ сўзларингиз»: Оллоҳни ёлғончига чиқарганингиз ва пайғамбарлар олиб келган ҳақикатни рад этганингиз ва «Оллоҳнинг оятларидан кибр қилганингиз», яъни, Оллоҳнинг оятларига бўйсунмаганингиз ва ҳукмларига итоат этмаганингиз учундир.

Бу оят - барзах - қабр азоби ва неъматлари бор эканига далилдир. Золимларга қаратилган бу хитоб ва азоб, ўлимларидан бир оз аввал - ўлим талвасаси онидадир. Бундан ташқари бу оят, руҳнинг кириб чиқадиган, хитоб қилинадиган, жасадга жойлашиб, ундан ажраладиган жисм эканига далилдир. Демак, бу - золимларнинг барзах ҳаётидаги ҳолатларидир» Баро ибн Озиб разияллоҳу анҳунинг расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилган ҳадисда шундай дейилган: «ўлим фариштаси ўзи билан бирга бошқа қора юзли ва ғазабнок фаришталар билан ўлим тўшагидаги кофир олдига келади. Жонга: «Эй ифлос жон, самум, қайнок сув ва Яхмум сояси учун чиқ!», дейилади. Жон баданнинг барча тарафига ёйилади. Фаришталар уни сербутоқ савачўпни нам жунлар ичидан суғуриб олгандек суғуриб оладилар. Жон билан бирга қон ва асаб томирлари ҳам чиқади».

* Қайта тирилиш пайтидаги хорлик, хўрлик ва даҳшатлар

Оллоҳ таъоло кофирларнинг қабрларидан чиқаётган пайтларини тавсифлаб шундай дейди: «У (кофир)лар қабрларидан гўё ўзлари учун тикилган байроқ остига кетаётганларидек шошилиб, хорликдан кўзлари чақнаб - қўрқиб чиқиб келадилар. Бу - уларга ваъда қилинган кундир!» (Маъориж: 43, 44).

«У (кофир) лар қабрларидан чиқадилар» яъни, чақирган зотга ижобат қилиб, қўрқувдан кўзлари чақнаб, шошилиб чиқадилар.

«ўзлари учун тикилган байроқ остига кетаётганларидек» яъни, қасд қилган ва ўзлари тўпланишадиган байроқ остига шошиладилар, бироқ, чақирган зотга на қаршилик ва на итоатсизлик қила оладилар. Балки мағлуб ва хорланган ҳолатларида Роббул-оламийн ҳузурига келадилар.

«Хорликдан кўзлари чақнаб - қўрқиб» яъни, хорлик ва қўрқув уларнинг қалбларини қамраб, кўзлари чақнайди ва овозлари чиқмай, қотиб қоладилар.

Ушбу буюк Маҳшаргоҳда кофирларнинг қалбларига ҳукмрон бўлган қўрқув не даражада бўлиши ҳақида тафаккур қилиб кўринг. Оллоҳ таъоло деди: «(Эй Муҳаммад соллоллоҳу алайҳи васаллам,) Сиз уларни "А`зифа" Яқин кун (қиёмат)дан огоҳлантиринг! Ўшанда улар жонлари ҳалқумларига тиқилиб, (ўзлари) ғам-ҳасратга тўлиб турарлар. Золим кофир кимсалар учун (у Кунда) на бир дўст ва на итоат қилинадиган (яъни шафоати қабул қилинадиган) оқловчи бўлмас» (Гофир: 18).

«А`зифа Яқин кун» - қиёмат исмларидан бири бўлиб, яқин қолгани учун шундай деб номланган. Инчунун, Оллоҳ таъоло: «Яқин бўлгувчи кун - Қиёмат яқин қолди. Уни Оллоҳдан бошқа очгувчи (унинг бўлишини билувчи зот) йўқдир» (Ван-Нажм: 57, 58)- деди.

Оллоҳ таъолонинг (юқоридаги оятдаги): «жонлари ҳалқумга тиқилганида...» сўзининг маъноси: «жонлар ҳалқумга қўрқувдан тиқилиб, на чиқади ва на ўз ерига қайтади», «ғам-ҳасратга тўлиб» сўзининг маъноси эса: «жим турадилар. Оллоҳ изн берганларгина гапирадилар», бошқа бир ривоятда эса: «йиғлаб», демакдир

* Кофирларни кишан ва занжирлар билан боғлаб олиб келинади, қора мойдан кийим кийдирилади ва юзларини олов ўраб олади

Оллоҳ таъоло деди: «(Албатта, Оллоҳ ғолибдир ва) Ер бошқа бир Ерга, осмонлар (бошқа осмонларга) айланиб қоладиган ҳамда (барча одамлар) Ёлғиз ва қудратли Оллоҳга рўбарў қилинадиган кунда (қиёмат кунида интиқом олгувчидир). (Эй Муҳаммад,) у кунда гуноҳкор кимсаларни кишанлар билан боғланган ҳолларида кўрурсиз. Уларнинг кийимлари қора мойдан бўлиб, юзларини олов ўраб олади» (Иброҳим: 48 - 50).

Ушбу даҳшатли кунда: Ер бошқа бир ерга айланганида, яъни имом Бухорий ва имом Муслимларнинг «Саҳиҳ» китобларида Саҳл ибн Саъд разияллоҳу анҳудан ривоят қилинган расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва салламнинг: «Одамлар Қиёмат кунида ундек оппоқ рангда ва ҳеч бир аломатлари (ўнкир-чўнкирлари) бўлмаган Ер устида тўпланадилар» (Имом Бухорий, Ҳадис № 6521. Имом Муслим, ҳадис № 2790) ҳадисларида тавсифланган; одамлар расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва салламдан уммул-муъминийн Оиша разияллоҳу анҳо ривоят қилган: «Мен, расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва салламдан: «Ер бошқа Ерга ва осмонлар (бошқа осмонларга) ўзгаради» ояти ҳақида илк сўраган одам эдим. Мен: «Ё расулуллоҳ, у кунда одамлар қаерда бўладилар?»- деб савол бердим, расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам: «Сирот (кўприги) устида»- деб жавоб бердилар» (Имом Муслим, № 2791) ҳадисида баён қилинганидек одамлар Сирот устида туришган кунда гуноҳкорлар кўринадилар: улар қилган куфр ва фасодларига кўра бир-бирлари билан жамланадилар. Оллоҳ таъоло: «Золимларни ўз жуфтлари билан бирга тўпланглар!» деб айтганидек, бир золим тоифа сифатдаги ўз тенгги билан бирга жамланади. Уларнинг қўллари ва оёқлари бўйинларига занжир ва кишанлар билан боғланади
Кофирларнинг кийимларига келсак, у - Оллоҳ таъоло баён қилганидек: «Кийимлари қора мойдандир». Уларнинг кийимлари туяларни бўяладиган мойдир. У мой - оловга тез туташадиган мойдир!!

Баъзи ривоятларда бу кийимларнинг ўта иссиқ ёки эритилган мис экани ҳам нақл қилинган. «Кофирларнинг юзларини олов коплайди» ва куйдириб ташлайди

* Кофирлар кўр, кар ва соқов ҳолатларида юзтубан судралиб, жаҳаннамга отиладилар.

Бунинг далили - Оллоҳ таъолонинг: «Биз уларни Қиёмат кунида кўр, кар ва соқов ҳолатларида юзтубан судраб тўплаймиз. Уларнинг жойлари - жаҳаннамдир. У (нинг олови) сусайса, биз уларга оловни ловуллатиб юборамиз» оятидир (Исро: 97).

(Суннатдан далил эса), имом Бухорий ва имом Муслимларнинг «Саҳиҳ» китобларида Анас ибн Молик разияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисдир: «Бир киши: «Ё расулуллоҳ, кофир қандай қилиб юзтубан маҳшарга келади?»- деб берган саволига расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам шундай жавоб бердилар: «Бу дунёда икки оёғи билан юргизишга қодир бўлган зот, уни Қиёмат кунида юзтубан юргиза олмайдими?!». Анас разияллоҳу анҳудан нақл қилган Қатода разияллоҳу анҳу: «Роббимизнинг иззатига онт ичиб айтаманки, албатта юргиза олади»-
«Оллоҳ таъолонинг «кўр» сўзи - улар кўра олмайдилар, «соқов» сўзи - улар гапира олмайдилар, «кар» сўзи - улар эшитмайдилар, маъносидадир. Бу - бир ҳолатга кўра фарқли бўлиши мумкин. Бу - дунё ҳаётида ҳақга нисбатан кўр, кар ва соқов бўлганлари учун бадалдир. Шунинг учун ҳам, улар энг эхтиёжли бўлган онлари - маҳшарда бу жазога маҳкум бўладилар. Ва жойлари оловлари сусайгани сайин олови, қўри ва иссиқлиги кучайтириладиган жаҳаннамдир!!»
Оллоҳ таъоло кофирлар ҳақида яна шундай деди: «Албатта, осий-гуноҳкорлар гумроҳлик ва аҳмоқликдадирлар. Улар юзтубан ҳолларида дўзахга судраладиган Кунда (уларга): «Дўзах азобини тотиб кўринглар!» (деб айтилади)» (Камар: 47, 78).

Кофирлар у Куннинг ҳарорати баланд бўлиши билан бирга, қаттиқ чанқоқ билан турадилар. Оллоҳ таъоло деди: «Биз жиноятчиларни жаҳаннамга чанқоқ ҳолатларида ҳайдаб борамиз» (Марям: 86). Бу ҳолат - ҳолатларнинг энг даҳшатлисидир: кофирлар хорлик ва хўрлик билан энг буюк ва энг қаттиқ жазолар мавжуд бўлган ер - жаҳаннам сари ХАЙДАЛАДИЛАР! Улар чанқоқдирлар, қийналадилар! Ёрдам сўраб ҳайқирадилар, ёрдам берилмайди! Дуо қиладилар, ижобат қиладиган кимаса йўқ! Ҳомий излайдилар, ҳомий йўқ!!

* Тортишув, бир-бирига хужжат келтириш ва бир-бирини лаънат қилиш.

Оллоҳнинг душманлари бўлмиш кофирлар, Оллоҳ таъолонинг тайёрлаб қўйган қийноқлар ва қийноқлар ичидаги даҳшатларни кўрганлари он, дўстликлари душманликка айланиб, бир-бири билан жанжаллашиб, хужжатлар келтириб, бир-бирини лаънат қиладилар. Оллоҳ таъоло деди: «(Қиёмат кунида) барча халойик Оллоҳга рўбарў бўлиб, бечора (эргашувчи)лар мутакаббир кимсаларга (яъни, ўзларининг собиқ йўлбошчиларига): «Бизлар сизларга эргашган эдик, энди сизлар бизни Оллоҳнинг азобидан қутқара оласизларми?!» деганларида, улар айтадилар: «Агар Оллоҳ бизни (Ҳақ йўлга) хидоят қилганида эди, биз ҳам сизларни ҳидоят қилган бўлур эдик. (Энди эса) дод-фарёд қиламизми, сабр-қаноат қиламизми, биз учун фарқи йўқ - ҳеч қандай нажот йўқдир» (Иброхим: 21;

«Ўшанда улар дўзахда ўзаро тортишиб, бечора (эргашувчи)лар мутакаббир кимсаларга (яъни ўзларининг собик йўлбошчиларига): «Бизлар сизларга эргашган эдик, энди сизлар бизлардан дўзах (азоби)дан бирон бўлагини даф қила оласизларми?!» дер эканлар мутакаббир кимсалар айтадилар: «Бизларнинг барчамиз шак-шубхасиз (дўзахдадирмиз). Дарҳақиқат, Оллоҳ бандалар ўртасида Ўз ҳукмини чиқарди» (Гофир: 47, 48).

У даҳшатли кунда тортишувлар хилма-хил бўлади: сиғинганлар ва сохта тангрилар, эргашганлар ва адаштирган йўлбошчилар, бир хил гуноҳ қилганлар бир-бири билан тортишадилар.

Даҳшат ва тортишув банда билан аъзолари тортишган пайтида ўз ниҳоясига етади: «Оллоҳнинг душманлари дўзахга (хайдалиш учун) тўпланиб, тизилиб туришадиган Кунни (эсланг). Энди улар качонки (дўзахга) келишгач, ҳаёти, дунёда қилиб ўтган куфру-исёнлари ҳақида сўралади, лекин улар ўз қилмишларидан тонишга уринадилар. (Шунда) уларнинг кулоклари, кўзлари ва терилари улар қилиб ўтган нарсалари ҳақида ўзларига қарши гувоҳлик беради. Улар териларига «Нима учун бизга қарши гувоҳлик бердинглар?!!»- дейишганида, (терилари): «Бизларни барча нарсани сўзлатган Оллоҳ сўзлатди. Сизларни дастлаб У яратган ва яна Унинг ўзигагина қайтарилурсизлар», дейдилар» (Фуссилат: 19 - 21).

Анас ибн Молик разияллоҳу анҳу деди: «Биз расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва салламнинг ҳузурида эдик. Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам кулдилар-да: «Мен нега кулганимни биласизларми?»- деб савол бердилар. Биз: «Оллоҳ ва Унинг расули билади»- деб жавоб бердик. «Банданинг Роббисига: «Роббим, мени зулмдан кафолатга олмадингми?» деб қилган хитобига Оллоҳ: «Ҳа (кафолатга олган эдим)»- дейди. Банда: «Менга ўзимдан гувоҳлар бўлишига ижозат берасанми?»- дейди. Оллоҳ таъоло: «Сенга қарши ўзинг ва мухтарам қотиблар - киромун қотибийнлар етарли гувоҳдирлар!»- дейди.

Кейин банданинг ғафзи мухрланади (гапира олмай қолади). Унинг аъзоларига «Сўзланглар!» дейилади. Аъзолар ўз қилмишларини айтиб берадилар. Кейин, бандага сўзлаш ҳақки қайтариб берилади ва у: «Йўқолинглар, мен сизларни химоя қилмокчи эдим!» дейди (Имом Муслим ривояти).

Улар жаҳаннамга кирганларида, бир-бирларини лаънатлаган ва бир-бирларига кучайтирилган азоблар тилаган овозлар кўтарилади. Оллоҳ таъоло деди: «Унга (жаҳаннамга) қайси ҳалқ кирса, бошқасини лаънат қилади. Хатто уларнинг барчаси бир-бирини таниганларида бириси иккинчисига: «Роббимиз шулар бизни адаштирган эдилар. Уларга оташ азобини кат-кат қилиб бер!»- дейди» (Аъроф: 38).

* Хасрат, афсус ҳамда ҳаёт дунёсига қайтиш ёки Оллоҳ халок қилиб ташлашини умид қилиш.

Қийноқ, хорлик ва хўрликни кўрганларида кофирларни хасрат ва афсус камрайди. Азобдан хасрат чекиш кўп бўлгани учун ҳам, Оллоҳ таъоло бу кунни - Хасрат куни деб номлади: «(Эй Муҳаммад), сиз уларни (яъни Макка мушрикларини) барча иш битирилиб (яъни жаннат аҳли жаннатга, дўзах аҳли дўзахга ҳукм қилиниб,) улар хасрат-надомат қилиб қоладиган Кун-Қиёматдан қўрқитинг! Бугун улар ғафлатдадирлар, (шу сабабдан) улар иймон келтирмайдилар» (Марям: 39).

Кофирларнинг ўзларига юборилган Оллоҳнинг пайғамбарига эргашмай, пайғамбар душманларига эргашишнинг афсуси шу даражага етиб борадики, улар қўлларини тишлайдилар. Оллоҳ таъоло деди: «У кунда золим қўлларини тишлайди ва: «Кошки пайғамбар билан бир йўлда бўлсам. Кошки фалончи билан дўст бўлмасам эди. У мени менга етиб келган зикр (Оллоҳни эслаш)дан адаштирди»- дейди. Ҳолбуки, Шайтон инсонни ёрдамсиз ташлаб қўйгувчидир» (Фуркон: 27 - 29).

Ўша кунда кофирлар гуноҳларининг кечирилмас, узрларининг қабул бўлмаслигини аниқ билганларидан сўнг, Оллоҳнинг рахматидан ноумид бўладилар. Оллоҳ таъоло дейди: «Қиёмат қоим бўлган кунда гуноҳкорлар ноумид бўладилар» (Рум: 12).

Кофирлар дунё ҳаётига қайтиб, солиҳ амалларни қилиб тақводорлар сафида бўлишни орзу қиладилар. Оллоҳ таъоло дейди: «Жаҳаннам устида турар эканлар кофирларни: «Кошки (дунё ҳаётига) қайтарилсак, Роббимизнинг оятларини рад этмасак ва мўъминлардан бири бўлсак» деганларини бир кўрсангиз эди» (Анъом: 37);

«Сиз гуноҳкорларнинг Роббилари ҳузурида бошларини эгиб: «Роббимиз, кўрдик ва эшитдик, бизларни (дунё ҳаётига) қайтар ва биз солиҳ амалларни қилиб, иймонлилардан бири бўлайлик» деганларини кўрсангиз эди» (Сажда: 12).

Кофирларнинг қийноқ ва азоблардан қийналишлари шу даражага етиб борадики, улар Оллоҳдан ўзларини халок қилиб, тупроққа айлантириб ташлашини умид қиладилар. Оллоҳ таъоло деди: «Кофир ва пайғамбарга осийлик қилганлар у кунда ер билан баробар бўлишни хоҳлаб қоладилар» (Нисо: 41);

«Кофир: «Кошки тупроққа айлансам» дейди» (Набаъ: 40).
Кофирлар жаҳаннамда мангу қолиб, у ердан чиқмайдилар. Жаҳаннам азоби эса узлуксиз бўлади.
Жаҳаннамда мангу қоладиганлар - кофир, мушрик ва мунофиқлардир.

Оллоҳ таъоло деди: «Оятларимизни рад этган ва улардан юз ўгирган кимсалар, ўшаларгина жаҳаннам аҳли бўлиб, жаҳаннамда мангу қоладилар» (Аъроф: 36)

«Кофир бўлган ва оятларимизни рад этган кимсалар, ўшалар жаҳаннам аҳлидирлар ва у ерда мангу қоладилар» (Бақара: 39);
«Мунофиқлар жаҳаннамнинг энг тубида бўладилар ва уларга ёрдамчи топа олмайсиз» (Нисо: 145).

«Жаҳаннам аҳли қаттиқ қийналиб, ҳар бир нарсадан ноумид бўлиб -ҳолбуки ўша пайтда жим бўладилар-, Оллоҳ таъоло айтганидек, жаҳаннам посбони - Молик (фаришта)га нидо қиладилар: «Ҳой Молик, Роббинг бизлар устимиздан ҳукм қилсин!»- дейдилар. Яъни, Роббинг бизларнинг жонимизни олиб, бу қийноқлардан қутқарсин. Бу қаттиқ қийноқларга бизда на сабр ва на матонат қолди. Биз қаттиқ ғам ичидамиз!

Абдуллоҳ ибн Аббос разияллоҳу анҳу деди: «Молик уларга минг йил ўтганидан сўнг: «Сизлар бу ерда қолгувчидирсизлар!»- яъни, сизлар бу ердан ҳеч ҳам чиқмайсизлар»- дейди. Уларнинг мақсадлари ҳосил бўлмайди. Балки уларга умидларига зид жавоб берилади. Бу - уларнинг қайғуларига қайғуни зиёда қилади»
Оллоҳ таъоло деди: «Кофирлар жаҳаннамдан чиқишни хоҳлайдилар. Улар у ердан чиқа олмайдилар. Уларга узлуксиз қийноқлар бордир» (Моида: 37).

Абдуллоҳ ибн Умар разияллоҳу анҳу деди: «Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Жаннат аҳли жаннатга, жаҳаннам аҳли жаҳаннамга кирганларидан сўнг, ўлимни жаннат ва жаҳаннам ўртасига олиб келинади-да, бўғизланади ва бир дарғачи: «Ҳой жаннат аҳли (энди) ўлиш йўқдир! Ҳой жаҳаннам аҳли, (энди) ўлиш йўқдир!»- деб нидо қилади. Жаннат аҳли қувончларига қувончни, жаҳаннам аҳли қайғуларига қайғуни зиёда қиладилар».

Қуртубий раҳимаҳуллоҳ мазкур ҳадиснинг бир неча ривоят силсилаларини нақл қилганидан сўнг, шундай деди: «Ушбу ҳадислар соғлом-саҳиҳ бўлиши билан бирга жаҳаннам аҳлининг жаҳаннамда бир вақт, замонга қадар эмас, балки ҳаёт, ҳузур ва қутулиш бўлмай, мангу қолишларининг очиқ баёнидир. Балки Оллоҳ таъоло ўзининг мукаррам Китобида кофирларнинг қийналишини изоҳлаб деди: «Кофирларга жаҳаннам азоби бордир, уларга на (ўлим) ҳукм қилинар ва на азоб енгиллаштирилур. Биз барча нонкўрларни шундай жазолаймиз» (Фотир: 36);

«Терилари пишгани сайин, янги терига алиштирамиз» (Нисо: 56);

«Кофир бўлганларга оловдан кийим бичилир ва бошларининг устларидан қайнок сувлар қуйулурки, уларнинг ички аъзолари ва териларини эритиб ташлар. Улар учун темир гурзилар бордир. Улар қачон (жаҳаннам) ғам-азобидан чиқмоқчи бўлсалар (гурзилар билан) яна қайтарилурлар...) Хаж: 19 - 22).

Осий-гуноҳкорларнинг аҳволлари

Аҳли суннат вал жамоат қарор қилган нарсалардан бири - Қуръон ва суннатда баён қилинган куфр ишларни қилиб ҳужжат қоим бўлган ҳамда мажбурлик ёки жоҳиллик ёҳуд таъвил аломатлари кўринмаган гуноҳлардан бошқа гуноҳларни қилган қибладошлар устидан «кофир» дея ҳукм чиқармасликдир. Бинобарин, Оллоҳ таъоло ёки расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам кофир эканликлари ҳақида ҳукм қилган мушрик, яхудий, насоро (христиан) ва бошқаларнинг кофирлигида шубҳа қилиш мумкин эмасдир.

Шу ердан маълум бўладики, Оллоҳ таъолога шерик қилмаган ва Исломни бузадиган бирон ишни қилмаган, бироқ гуноҳ ва маъсиятларга қўл урган кимсалар, Оллоҳ таъолонинг хоҳишига хаволадирлар: уларни хоҳласа азоблайди, хоҳласа кечиради. Оллоҳ таъоло деди: «Оллоҳ ўзига шерик қилинишини кечирмайди ва ундан бошқа барча гуноҳларни хоҳлаган кишиси учун кечиради» (Нисо: 48 ва 116).

Гуноҳ қилган, бироқ у сабабли жаҳаннамда мангу қолинмайдиган ишларни Қуръон Карим талайгина оятлари ва расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва салламнинг кўплаб ҳадислари баён қилиб берди.

Мен энди, истиғфор айтмаган осий-гуноҳкорларнинг ўлимларидан сўнгги аҳволларини, қудратим етганича, ожизона тақдим этаман.

* Намозни тарк этган ёки уни адо этишда сустлик ва ялқовлик қилган одамнинг аҳволи.

Намозни бутунлай тарк этган одам, расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва салламнинг қуйидаги сўзларига кўра, Ислом динидан чиққан кофирдир: «Биз билан у (мушрик ва кофир)лар ўртасидаги фарқ - намоздир. Ким уни тарк этса, кофир бўлади
Бошқа бир ривоятда расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам: «(Мўъмин) киши билан ширк ўртасидаги аҳд - намозни тарк этишдир»- дедилар
Вақтидан кечиктириш, ёки ухлаб қолиш ёҳуд буюрилганидек адо этишда камчиликларга йўл қўйган намозхонларга ҳам, гарчи улар кофир бўлмасаларда, жазолар белгиланган.

Имом Бухорийнинг «Саҳиҳ» китобида Самура ибн Жундуб разияллоҳу анҳу тарафидан ривоят қилинган узун ҳадисда шу сўзлар қайд қилинган. «Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Биз бириси ёнбошлаган, иккинчиси унинг бошида (қўлида) тош билан тик турган одамларнинг олдига етиб келдик. У (тик турган) ёнбошлаб ётганннинг бошига тош билан урмоқда. Тош унинг бошини мажақлаб, юмалаб кетмоқда. У тош орқасидан бориб яна (қўлига) олар экан, боши аввалги ҳолатига қайтмокда. Кейин ҳалиги одам яна қайтиб келиб, унга аввалги ишини такрорламоқда». Бу ҳадиснинг изоҳида, (боши мажақланган) одам - Қуръонни қўлига олиб (ўрганиб), кейин тарк этган ва фарз намозларидан ухлаб қолган одам экани таъкидланган. Ҳолбуки, Оллоҳ таъоло ҳам: «Намозларига бепарво бўлган намозхонларнинг ҳолларига войлар бўлсин!», деган (Маъувн: 4, 5).

Ҳофиз ибн Касир раҳимаҳуллоҳ бу оят тафсирида шундай деди:
«Улар ё доимо ёки кўпинча намозни (кирган) аввалги вақтидан охирги вақтига қадар кечиктирадилар, ёҳуд намозни буюрилганидек ўз рукн ва шартлари билан адо этиш ёҳуд намоздаги ҳушуъ ёҳуд намознинг мақсадларини тушунишда камчиликка йўл кўядилар. Лафз - бу нарсаларнинг барчасини ўз ичига олади. Буларнинг биронтаси кимда топилса, унга бу ваъийднинг бир қисми берилади. Агар бу нарсаларнинг барчаси бирон кимсада топилса, унга бу жазо тўлалигича ижро этилади ва унда амалий нифоқ (мунофиқлик) камолига етади» Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам намоз ҳақида шундай дедилар: «Ким намозни (тарк этмай) риоя этса, у (намоз) унга Қиёмат кунида нур, ҳидоят ва нажот бўлади. Ким намозни (тарк этиб) риоя этмаса, у (намоз) унга Қиёмат кунида нур, ҳидоят ва нажот бўлмайди. У (банда) Қиёмат кунида Фиръавн, Қорун, Ҳомон ва Убай ибн Халафлар билан бирга бўлади» (Изоҳ: юқорида зикри ўтган Фиръавн - Мусо алайҳиссалом даврида яшаб, пайғамбар даъватига қаршилик қилган ҳамда Оллоҳнинг интиқомига учраб, кофир ўлароқ ўлган золим подшоҳдир. Ҳомон - мазкур подшоҳнинг золим вазиридир. Қорун - мазкур подшоҳ даврида, Убай ибн Халаф эса расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва салламга замондош бўлган дунёга муккасидан кетган ҳамда Оллоҳнинг таълимотларига бўйсунмай кофир ҳолда ўлган шахслардир. Мутаржим изоҳи).

Чунки, бу тўрт шахс ё бойлиги ё подшоҳлиги ё вазирлиги ёҳуд тижорати сабабли намоз ўқимаган эдилар. Шунинг учун ҳам намозни бойлиги сабабли ўқимаса Қорун, подшохлиги сабабли ўқимаса Фиръавн, вазирлиги сабабли ўқимаса Ҳомон, тижорати сабабли ўқимаса Мака савдогари - Убай ибн Халаф билан бирга Қиёмат куни бирга тирилади

* Закотни бермаган кимсанинг аҳволи.

Оллоҳ таъоло деди: «Олтин ва кумушни тўплаб, Оллоҳ йўлида сарфламаган кимсаларга аламли азобдан хабар беринг! У кунда (Қиёматда) ўша (олтин-кумушни) жаҳаннам ўтида қизитилиб, ўша билан уларнинг пешоналари, ёнлари ва орқаларига босилиб: «Мана бу ўзларингиз учун тўплаган нарсаларингиздир. Энди тўплаб-босган нарсаларингизнинг мазасини тотиб кўринглар» (дейилади)» (Тавба: 34, 35).

Имом Бухорийнинг «Саҳиҳ»ида Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва салламнинг: «Оллоҳ бойлик ато этган, бироқ унинг закотини бермаган кимсага (шу бойлиги) Қиёмат кунида кўз қорачиқлари қоп-қора катта илон бўлиб гавдаланади ва у (одам)ни оғизлари билан тишлайди-да: «Мен сенинг бойлигинг ва хазинангман!» дейди». Сўнгра расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам ушбу оятни ўқидилар: «Оллоҳ ўз лутфи билан ато этган нарсаларни қизғанган одам, бу бахилликларини ўзлари учун яхши бўлди деб ўйламасинлар. Балки, бу бахиллик - улар учун ёмонликдир. Бахиллик қилган нарсалари эса, Қиёмат кунида уларнинг бўйинларига ўралажакдир» (Оли Имрон: 180)»
Имом Муслим ҳам Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан ушбу ҳадисни нақл қилди: «Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Олтин ва кумуши бўла туриб закотини бермаган кимса учун Қиёмат кунида оловдан товоқлар қилинади. Бу товоқларни жаҳаннам оловида қиздирилиб, у одамнинг биқини, пешонаси ва орқасига босилади. Улар совугани сайин, қайта (қизитилади). Бу бир кундаки унинг узунлиги эллик минг йилга тенгдир. Бу азоб бандалар ўртасида ҳукм қилиниб, унинг йўли ё жаннат ва ёки жаҳаннам томон экани кўрингунича давом этади».

Сахобалар: «Ё расулуллоҳ, туя-чи?»- деб сўрадилар.

Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам жавоб бердилар: «Туяларнинг эгаси ҳам, уларнинг ҳақкини бермаса, Қиёмат куни бўлса улар учун кенг ва текис ер қилинади. У ерда биронта ҳам туя сиғмай қолмайди. Ва туялар уни туёқлари билан босадилар, оғизлари билан тишлайдилар. Бир туя ўтганидан кейин, (навбатдаги) иккинчиси келади. Бу, муддати эллик минг йил бўлган кунда бандалар ўртасида ҳукм қилиниб, унинг йўли ё жаннат ва ё жаҳаннам томон кўрингунича давом этади».

Сахобалар: «Ё расулуллоҳ, сигир ва қўйлар-чи?»- деб сўрадилар. Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам жавоб бердилар: ««Сигир ва қўй эгаси ҳам уларнинг ҳақкини бермаса, Қиёмат кунида улар учун кенг ва текис ер қилинади. У ерга ҳамма (сигир ва қўйлари) сиғади. Ва улар ичидаги шохли, шохсиз ва шохи синган сигир ва қўйларнинг барчаси уни сузадилар ва туёқлари билан босадилар. Бир сигир ёки қўй ўтганидан кейин, (навбатдаги) иккинчиси келади. Бу, муддати эллик минг йил бўлган кунда бандалар ўртасида ҳукм қилиниб, банданинг йўли ё жаннат ва ё жаҳаннам томон кўрингунича давом этади»

* Судхўрларнинг аҳволи.

Оллоҳ таъоло Қуръон Каримда Қиёмат - қайта тириладиган кунда судхўрларнинг ҳолини тавсифлар экан, уларнинг ёмон ҳолатда бўлишларини баён қилди: «Судхўрликни ейдиганлар (қабрларидан) худди Шайтон чалган одамлар каби (қайта) турадилар» (Бақара: 275).

Яъни, улар Қиёмат кунида қабрларидан, мажнун, Шайтон чалган пайтидаги телбалигидан ўзига келганидек, қабрларидан турадилар.

Абдуллоҳ ибн Аббос разияллоҳу анҳу: «Судхўр - қиёмат кунида бўғилган телба каби (қабридан) туради»- деди.

Судхўрларнинг Қиёмат кунида хомиладор аёллар каби коринларининг шишиши, турганлари сайин янада шишиб, одамлар уларнинг коринлари устидан юришлари ҳам ривоят қилинган.

Баъзи уламолар: «Бу - уларнинг Қиёмат кунидаги таниқлик белгиларидир. Азоб ва қийноқлар ундан кейин бўлади».

Имом Бухорий ўзининг «Саҳиҳ»ида Самура ибн Жундуб разияллоҳу анҳудан «Узун уйку (туш)» ҳадисини нақл қилди: «Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Биз бир дарёга етиб келдик». - Самура разияллоҳу анҳу менимича «қон каби кизил рангдаги дарёга» дедилар шекилли. -Дарёда бир одам сузар эди. Дарёнинг лабида эса бошқа бир киши бўлиб, у талайгина тошларни тўплаган эди. Сузаётган одам узоқ сузди-да, соҳилдаги одам олдига келди ва оғзини очди соҳилдаги одам унинг оғизига бир дона тошни ташлади. У сузиб кетди кейин ўша одамга яна қайтиб келди. У яна унинг оғзини очиб, тош билан тўлдирди»» (Имом Бухорий, ҳадис № 7048). Бу ҳадиснинг шарҳида сузган одамнинг судхўр эканлиги ифодаланди.

Ибн Ҳубайра раҳимаҳуллоҳ деди: «Сўдхўрнинг дарёда сузиш ва оғзига тош тўлдириш билан жазоланиши - судхўрликнинг (кўпинча) олтин билан бўлиши, олтин ранги эса кизил бўлишидир. Аммо фариштанинг судхўрнинг оғзига тош тўлдириши - судхўрликнинг судхўрга фойда бермаслигига ишоратдир. Зотан, судхўр бойлигининг кўпаяётганини хаёл қилади, бироқ, Оллоҳ унинг бойликларини нобуд қилади».

* Зоний ва зонияларнинг аҳволлари.

Оллоҳ таъоло зино (ношаръий жинсий алоқа)ни ҳаром қилди. Унинг Ислом динида ҳаром экани ҳаммага маълумдир. Шунинг учун ҳам, мусулмон эркак ва аёл, зинонинг ҳаром эканини жуда яхши билади. Оллоҳ таъоло деди: «Зинога яқинлашмангиз! Чунки у, бузуқликдир ва энг ёмон йўлдир» (Исро: 32).

Имом Бухорийнинг «Саҳиҳ»ида Самура ибн Жундубдан ривоят қилинган қуйидаги ҳадис, барзах ҳаётида зоний ва зониялар ҳақида баён қилинган маълумотлардан биридир. Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам «Узун уйку (туш)» ҳадисида шундай дедилар: «Тандирга ўхшаган бир ерга келдик». Самура разияллоҳу анҳу: «Менимча расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам: «У ерда фарёд ва шовқинлар бор эди»- дедилар. - У ерга қарадик. У ерда яланғоч эркак ва аёллар бор эди. Уларнинг остларидан олов кўтарилар, айни шу аснода улар фарёд солар эдилар...». Буларнинг кимлиги ҳақида сўралганида, у одамларнинг зоний ва зониялар экани баён қилинди.

Ҳофиз ибн Ҳажар раҳимаҳуллоҳ деди: «Уларнинг яланғоч бўлишлари - уларни расволикка лойиқликларидир. Чунки улар, одатда, жазосиз қолишни хоҳлар эдилар. Бироқ, «пардалари»нинг очилиши билан жазоландилар. Азобнинг остларидан келишининг сабаби эса, пастки аъзолари билан жиноят қилганликларидир»

Мусулмон эркак ва аёл бу буюк гуноҳдан, бунга олиб борадиган: номаҳрам билан ёлғиз қолишдан, ёки аёллар пардозланиш, ўзларининг жозибали аъзоларини кўрсатишдан, ёки ўзи билан бирга чиқса уйланишни таклиф қилган, чиққанидан сўнг ўзининг шаҳвоний мақсадларига эришиб, ташлаб кетадиган фосиқларнинг тузоғларидан ва бошқа шу каби сабаблардан жуда ҳам эхтиёт бўлишлари керак.

* Ғийбатчи ва чақимчиларнинг аҳволи

Ғийбат - бир инсон ҳақида ёмонликларни, гарчи унда бўлсада, гапиришдир. Чақимчилик эса - одамлар ўртасини бузиш учун гап ташишдир. Чақимчиликнинг ғийбатдан фарқи, унинг бузғунчилик қасдида бўлишидир. Ғийбатда эса бу шарт йўқдир. Ғийбат - ўзининг сўз юритилаётган одамга нисбатан айтилган ёмон сўзлар билан ажралиб туради. Бошқа жиҳатларда ғийбат ва чақимчилик ўртасида ҳеч қандай фарқ йўқдир.
Ҳозирги кунда чақимчилик ва ғийбатнинг бозори одамлар ҳусусан аёллар ўртасида қизиган. Шунинг учун ҳам, бу иллатларнинг иккисини ёҳуд бирини қилган одамлар учун берилажак жазоларни бошқаларга нисбатан кенгроқ ёритдим. Шояд Оллоҳ таъоло каминанинг -Оллоҳ менга офият бериб, афв этсин- ушбу камтарона сатрларимни бу иллатни юқтирганлар ва улар атрофидагилар учун эслатма-огоҳлантириш қилса. Оллоҳ таъоло барчамизни ғийбатчи ва чақимчиларнинг ёмонликларидан сақласин ва (уларни) биздан узок қилсин!.

Ғийбатчи, чақимчи ва одамлар ўртасида фасод ва бузғунчиликларни ёядиган: одамлар ўртасини гап ташиш билан бузадиган, ўрталаридаги меҳр-мухаббатни нафрат-адоватга айлантирадиган одам - ўша одамлар энг бадбахт ва фосиқ одамдирлар. Улар бир тоифадан эшитган нарсаларини бошқа тоифага бошқача қилиб олиб борадилар. Уларнинг ўз хоҳишларига кўра сўзлайдиган тез ўзгарувчан тиллари бор. Шунинг учун ҳам, Оллоҳ таъоло уларни: «Барча (кишиларга дилозорлик қилиб, уларнинг обрўларини тўкиб юрадиган) бўҳтончи-ғийбатчига ҳалокат бўлгай» (Хумаза: 1)- деб огоҳлантирди. Улар одамларни гаплари ва ҳаракатлари билан айблайдилар. Ҳолбуки улар, нафрат ва таҳқирга лойиқдирлар. Нега лойиқ бўлмасинлар? Ахир улар бўҳтон, ғийбат, чақимчилик, хиёнат, гина, ҳасад ва алдовни тарк этмаяптилар-ку!

Шунинг учун ҳам, қабр азобининг сабабларидан бири - одамлар ўртасида гап ташиб чақимчилик қилишдир.

Аббос ибн Абдулмутталиб разияллоҳу анҳу деди: «Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам Мадина ёки Маккада, атрофлари девор билан ўралган бир ердан ўтар эканлар, қабрларида азобланаётган икки одамнинг овозларини эшитдилар ва: «Улар азобланмоқдалар. Улар катта гуноҳ сабабли азобланмаяптилар!» улардан бири ўз бавли (сийдиги)дан сақланмас, бошқаси эса чақимчилик қилар эди ...»- дедилар» Анас ибн Молик разияллоҳу анҳу деди: «Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Мени Осмонга олиб чиқилганида юзлари ва кўкракларини тирнаётган мис тирнокли инсонларни кўрдим ва: «Эй Жибрил, булар кимлар?»- дедим. Жибрил: «Улар - одамларнинг гўштларини еб, шарафларини булғайдиган одамлар»- деди» Қатода разияллоҳу анҳу деди: «Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам бизга қабр азоблари уч қисмдан иборат эканини зикр қилдилар: учдан бири ғийбат, учдан бири сийдикдан сақланмаслик ва учдан бири чақимчиликдир»

Ғийбатчи ва чақимчи бўҳтон гапириши аниқ бўлгани учун ҳам, бўҳтончи-каззобларга бериладиган жазолар билан огоҳлантирилгандир. Самура ибн Жундуб разияллоҳу анҳу расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилган «Узун туш» ҳадисида қуйидаги сўзлар бор: «Юзининг бир томони билан юзтубан ётган одам олдига етиб келдик. Унинг устида бошқа биров қўлидаги учи илмоқди темир билан турарди. У, ётган одамнинг юзини (темир билан шундай тортдики), оғзининг бир тарафи, бурни ва кўзлари пешонасига қадар орқа томонига ўтиб кетди. Кейин ётган одамнинг бошқа томонига ўтди ва (юзнинг) биринчи томонида қилганини, иккинчи томонида ҳам қилди. Иккинчи томонни тугатмай туриб, биринчи томон аввалгидек ўз ҳолатига қайтди. Яна қайта аввалгидек (озоблаш) давом этди
Чақимчига қаттиқ жазолар ваъда қилинган. Хузайфа разияллоҳу анҳу расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва салламдан ушбу ҳадисни ривоят қилган: «Чақимчи жаннатга кирмас!» Аммор ибн Ёсир разияллоҳу анҳу деди: «Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Бу дунёда икки юзи бўлган одамнинг, Қиёмат кунида оловдан икки тили бўлади»
Абдуллоҳ ибн Умар разияллоҳу анҳу деди: «Мен расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва салламнинг қуйидаги сўзларни айтганларини эшитганман: «Оллоҳ бир мўъмин ҳақида унда бўлмаган нарсани айтган одамни, шу айтган нарсасидан қайтмагунича телбалик лойига жойлаштирадиАбу Яъло разияллоҳу анҳу Оиша ва Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳумолардан, улар эса расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилдилар: «Бу дунёда биродарининг гўштини еган одамга Қиёмат кунида ҳам шу гўшт яқинлаштирилади ва унга: «Буни тириклигида еган эдинг, энди ўлик ҳолда ҳам е!»- дейилади ва у ейди-да, қош-қовоғи осилиб, фарёд чекади»

* Мутакаббирларнинг аҳволи

Амр ибн Шуайб разияллоҳу анҳу отасидан, у эса бобосидан ривоят қилди: «Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Мутакаббирлар Қиёмат кунида (кўпликларидан) қумурсқалар каби инсонлар шаклида жамланадилар. Уларни хорлик қамрайди ва жаҳаннамдаги «Булас» номли зиндонга хайдаладилар. У ерда мутакаббирларни олов ўрайди ва "тийнатул хобал" жаҳаннамдагилардан оқиб чиққан йиринглар билан суғориладилар» Ҳолбуки, қумурсқа - ҳеч ким эътибор бермай босиб кетаверадиган митти махлуқдир.

* Етарли нарсалари бўла туриб, одамлардан гадойлик қилиб сўраган одамнинг аҳволи.

Абдуллоҳ ибн Масъуд разияллоҳу анҳу деди: «Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Етарли нарсалари бўла туриб, одамлардан гадойлик қилиб сўраган одамнинг шу сўраган нарсаси Қиёмат кунида унинг юзида бўлиб келади»- дедилар. Сахобалар: «Ё расулуллоҳ, етарли нарсанинг миқдори қанча?»- деб сўраганларида расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам: «Эллик дирҳам ёки шу миқдордаги олтин»- деб жавоб бердилар

* Қўл остидагиларнинг ҳолидан хабар олмаган (ёки уларга кўринмаган) подшоҳ ва масъул шахсларнинг аҳволлари.

Муоз ибн Жабал разияллоҳу анҳу расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилди: «У зот дедилар: «Одамлар ишига раҳбарлик қилган, бироқ, заиф ва хожатманд одамлардан яширинган (улардан хабар олмаган) одамдан, Қиёмат кунида Оллоҳ ҳам яширинади»

Бўҳтончи-каззобларнинг аҳволи.

Самура ибн Жундуб разияллоҳу анҳу «Узок уйку (туш)» ҳадисида расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилди: ««Юзининг бир томони билан юзтубан ётган одам олдига етиб келдик. Унинг устида бошқа бир одам (фаришта) қўлида эгри темир билан турарди. У, ётган одамнинг юзини (темир билан шундай тортдики), оғзининг бир тарафи, бурни ва кўзлари пешонасига қадар шилинди. Кейин ётган одам юзининг бошқа тарафи билан юзтубан ётди. Тепасидаги одам (юзнинг) биринчи томонида қилганини, иккинчи томонида ҳам қилди. Иккинчи томонни тугатмай туриб, биринчи томон аввлгидек ўз ҳолатига қайтди. Яна қайта аввалгидек (жазолаш) давом этди
Абдуллоҳ ибн Умар разияллоҳу анҳу деди: «Мен расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва салламнинг қуйидаги сўзларни айтганларини эшитганман: «Оллоҳ бир мўъмин ҳақида унда бўлмаган нарсани айтган одамни, шу айтган нарсасидан қайтмагунича телбалик лойига жойлаштиради

* Ёктирмасликларига қарамай одамларнинг сўзларига ўғринча қулоқ солиш ва улар зарарига жосуслик қилиш.

Имом Бухорий «Саҳиҳ»ида Абдуллоҳ ибн Аббос разияллоҳу анҳудан расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва салламнинг ушбу ҳадисини ривоят қилди: «Одамлар ёктирмаган ёки қочсаларда, уларнинг сўзларига қулоқ солган одамнинг кулоғига Қиёмат кунида эритилган қўрғошин қуйилади» Одамларнинг сўзларига ўғринча қулоқ солиб қилинган жосуслик ғийбат, чақимчилик ва каззобликнинг бир парчаси бўлгани учун ҳам, унга берилган жазолар ҳам айнандир.

* Рассомларнинг аҳволи

Абдуллоҳ ибн Умар разияллоҳу анҳу расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва салламдан ушбу ҳадисни ривоят қилди: «Бу (жонли махлуқлар) сурат(и)ни чизган кимсалар, Қиёмат кунида азобланадилар. Уларга: «Яратган нарсаларингизни тирилтиринглар!»- дейилади» Абдуллоҳ ибн Умар разияллоҳу анҳума деди: «Мен расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва салламнинг: «Бу дунёда сурат чизган одамни Қиёмат кунида (шу суратга) руҳ киритишга мажбур қилинади ва у кирита олмайди Абдуллоҳ ибн Аббос разияллоҳу анҳу деди: «Мен расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва салламнинг: «Қиёмат кунида энг қаттиқ азобланадиганлар - рассомлардир»- деб айтганини эшитганман»
Аватара пользователя
Admin
Site Admin
 
Сообщения: 2620
Зарегистрирован: 19 апр 2011, 23:00
Откуда: Республика Золотая Орда. Город Сарай

Улим хакида-2

Сообщение Admin » 28 дек 2013, 19:37

* Гўянда (ўлик учун овоз чиқариб йиглаган) нинг аҳволи.

Абу Молик Ашарий разияллоҳу анҳу расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва салламнинг ушбу ҳадисини ривоят қилди: «Гўянда ўлимидан аввал тавба қилмаса, Қиёмат кунида эгнида эритилган кўрғошиндан иштони ва қўтир совут билан қайта тирилтирилади» Яъни, гўяндага эритилган кўрғошин кийдирилади ва баданларига совут қоплаганидек қўтир ва қичима қоплатилади.

* Маст қилувчи ичимликларни истеъмол қилган одамнинг аҳволи.

Жобир ибн Абдуллоҳ разияллоҳу анҳу деди: «Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам: «Маст қилувчи барча нарса - ҳаромдир. Маст қилувчи ичимликларни истеъмол қилган одамга тийнатул-хобални ичириш - Оллоҳнинг зиммасидаги аҳддир»- дедилар. Сахобалар: «Тийнатул-хобал» нимадир?»- деб савол бердилар. Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «У - жаҳаннамдагиларнинг терлари» ёки «йиринглари»- дедилар» Абдуллоҳ ибн Умар разияллоҳу анҳу деди: «Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Маст қилувчи барча нарса - шароб (вино)дир ва барча шароб ҳаромдир. Бу дунёда муккасидан кетиб шароб ичган ва тавба қилмаган одам, уни охиратда ичмайди»

* Олтин ва кумуш идишларда еб-ичган одамнинг аҳволи.

Умму Салама разияллоҳу анҳо ривоят қилади: «Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Кумуш идишда ичган одамнинг қорнида жаҳаннам олови гулдурайдиБошқа бир ривоятда: «Кумуш ва олтин идишда еб-ичган одамнинг қорнида жаҳаннам олови гулдурайди»

* Ўз жонига қасд қилган одамнинг аҳволи.

Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳу расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва салламдан ушбу ҳадисни ривоят қилди: «Тоғ устидан ўзини отиб ўлдирган одам - жаҳаннамга киради ва жаҳаннам тубига шунғиб кетади-да, у ерда мангу қолади. Заҳар ичиб ўзини ўлдирган одам, (ўша) заҳари қўлида, уни ичиб, жаҳаннам оловида абадул-абад қолади. Бирон бир темир билан ўзини ўлдирган одамнинг қўлида ўша темири бўлиб, мангу қоладиган жаҳаннамда қорнига суқиб туради
«ўзини бўғиб ўлдирган одам, ўзини жаҳаннамда бўғади. Ўзига (пичоқ каби нарсаларни) суққан одам, жаҳаннамда (ўша нарсаларни) суқиб туради»

* Етимлар молини ноҳақ еган ва уларга зўравонлик билан эгалик қилган одамнинг аҳволи.

Оллоҳ таъоло деди: «Етимлар молини ноҳақ еганлар, қоринларида оловни емоқдалар ва тез кунда жаҳаннамга кирадилар» (Нисо: 10).

Яъни, етимлар молини ҳеч бир сабабсиз ноҳақ еган одамлар, Қиёмат кунида қоринларида гулдураган оловни ейдилар Имом Бухорий ва имом Муслимларнинг «Саҳиҳ»ларида Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан қуйидаги ривоят нақл қилинган: «Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам: «Етти ҳалок қилувчи гуноҳдан узоқ бўлингиз!»- дедилар. Сахобалар: «Улар нима нарсалардир?»- деб сўрадилар. Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам: «Оллоҳга шерик қилиш, сеҳргарлик, Оллоҳ ҳаром қилган жонни ноҳақ ўлдириш (ҳақли бўлса ўлдириш мумкин), етимлар молини ейиш, (жиҳодда) ҳужум кунида ортга чекиниш, ғофила мўъмина иффатли аёлларга (зино билан) туҳмат қилиш»- деб жавоб бердилар» (

* Одамларнинг кўчмас мулк каби эгадорлик ҳуқуқларини тортиб олган ёки уларга хиёнат қилган одамнинг аҳволи.

Саид ибн Зайд разияллоҳу анҳу деди: «Мен расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллалмнинг: «Ким (бировнинг) ерини тортиб олиб зулм қилган бўлса, Қиёмат кунида унинг бўйнига ана шу ерни етти қати билан илиб қўйилади» - деб айтганларини эшитганман» Имом Бухорий раҳимаҳуллоҳ Абдуллоҳ ибн Умар разияллоҳу анҳудан ушбу ҳадисни нақл қилди: «Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам: (Бировнинг) ер(и)дан бирон парчасини ноҳақ олган одамни Ернинг еттинчи катига қадар (ерга) юттирилади» - дедилар»

Яъло Мурра разияллоҳу анҳу деди: «Мен расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва салламнинг шундай деганларини эшитдим: «Бир қарич ерни ноҳақ олган кимсани Оллоҳ (ўша ерни) еттинчи қатига қадар қазишга мажбур қилади, кейин Қиёмат кунида одамлар ўртасида ҳукм қилингунигача (бўйнига) ўраб қўйилади» Имом Аҳмад ибн Ханбалнинг ривоятида шу жумла бор: «Ким бирор ерни ноҳақ олган бўлса, унинг тупроғини маҳшарга ташиб келишга мажбурланади» Абу Яълонинг ривоятида эса шу жумлалар бор: «Мусулмонларнинг йўлларидан бир қарич олган кимса, Қиёмат кунида етти қат ерни ташиб келади»
Ҳорис ибн Барсо разияллоҳу анҳу деди: «Мен расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва салламнинг икки Жамра (хаж пайтида тош отиладиган жойлар) ўртасида юрар эканлар: «Фожир (бўҳтон) қасам билан мусулмон одамнинг моли (ери)дан бир қарич олган кимса, жаҳаннамдан уйини тайёрлаб олсин!»- деганларини эшитганман» Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳу деди: «Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам ўринларидан турдилар ва ғулул-ғанимат тақсим қилинишидан аввал яширинча олинган нарса ҳақида сўзладилар. Ғулулнинг катта гуноҳ ва унинг оқибатлари ёмон эканини айтдилар: Сизлардан бирингизни Қиёмат кунида бўйнида маъраб турган эчки, кишнаб турган от турганини кўрмайин. У Менга: «Ё расулуллоҳ, менга ёрдам беринг!»- дейдиган бўлса. Мен унга: «Мен сенга бирон фойда бера олмайман, Мен сенга етказган эдим!» - дейман. Сизлардан бирингизни бўйнида ўкираётган туя бўлади ва у Менга: «Ё расулуллоҳ, менга ёрдам беринг!» - дейди. Мен унга: «Мен сенга бирон фойда бера олмайман, Мен сенга етказган эдим!» - дейман. Сизлардан бирингизни бўйнида шалвираган ямок (кийимлар) турганида кўраман ва у Менга: «Ё расулуллоҳ, менга ёрдам беринг!»- дейди. Мен унга: «Мен сенга бирон фойда бера олмайман, Мен сенга етказган эдим!»- дейманБу ҳадиснинг маъноси: хиёнатчи, гувоҳлар ҳузурида расво бўлиши учун, хиёнат қилган ҳар бир нарсасини хоҳ ҳайвон, хоҳ инсон, хоҳ олтин-кумуш ва хоҳ бошқа нарса бўлсин, бўйнига илиб келади. Бу - Оллоҳ таъолонинг: «Ким хиёнат қилса, хиёнати билан бирга келади» (Оли Имрон: 161) оятининг тафсиридир.

* Гўзаллигини номахрамларга кўрсатиш учун пардоз қилган хотин-кизларнинг аҳволлари.

Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам пардозли хотин-кизларнинг Қиёмат кунидаги аҳволлари ҳақида берган хабарларида, уларнинг жаннатга киришдан узоклаштирилишлари ва (кириш учун) кечикишлари баён қилинган.

Имом Муслим ўз «Саҳиҳ» ида Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан нақл этди: «Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам: «Умматимнинг икки тоифаси борки, мен уларни кўрмадим» - дедилар. «улар ярим-ялангоч кийинган, ўзига мойил қилиб, нозланиб юрадиган, бошлари эса туянинг эгилган ўркачи каби аёллар. Улар жаннатга кирмайдилар, жаннатнинг бўй-ҳидлари фалон-фалон (узок) масофалардан келсада, унинг ҳидини ҳам топа олмайдилар». Аёлларнинг (номаҳрамлар кўрсин дея) пардоз-андоз қилишлари катта гуноҳлардан экани, шубхасиздир. Чунки, бу гуноҳни қилган хотин-қизлар учун қаттиқ ваъийд ва жазолар айтилган ва уларнинг пардозлари сабабли жаҳаннам аҳлидан бири бўлиб қолишлари мумкиндир.

Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилинган саҳиҳ ҳадисда: «Дунёда кийинган қанча-қанча хотин-қизлар борки, охиратда яланғочдирлар», дейилган Сўнгги ҳадис қуйидагича тафсир қилинди:

1 - Аёл бу дунёда бойлиги ва кўп кийимлари билан кийинган, бироқ, қилган солиҳ амаллари йўқлиги сабабли охиратда кийимсиз-яланғоч бўлади;
2 - Аёл бу дунёда кийинган, бироқ, кийимлари шаффоф бўлгани учун авратларини тўса олмаган ва охиратда қилган бу иши эвазига яланғочлик билан жазоланади;
3 - Аёл бу дунёда Оллоҳнинг неъматларини кийган, бироқ, самаралари охиратда савоб бўлиб кўринадиган шукроналардан ялангоч (шукрона келтирмаган) бўлади;
4 - Аёлнинг кийимлари баданини тўсган, бироқ, рўмолини орқасига ташлаган-да, кўкрақлари ва жисмининг айрим ерлари очиқ қолган. Натижада, у яланғоч хисобланган ва охиратда унга яраша жазо бўлади;
5 - Аёл бу дунёда солиҳ умр йўлдошига турмушга чиққан, бироқ, охиратда амалсиз яланғоч қолиб, эрининг солиҳлиги унга фойда бермаган. Зотан Оллоҳ таоло: «У кунда насаблар фойда бермайди»- деган (Мўъминун: 101).

Бундай хотин-қизлар бу дунёда шараф ва мансаб кийимини кийган бўлсаларда, охиратда жаҳаннамда яланғоч қолишлари эҳтимолдан ҳоли эмас Ақлли хотин-қизлар бу даҳшатли манзара ва пардоз олиб бораётган натижалар ҳақида бир ўйланиб кўрсинлар!

Бу манзара ва оқибат ҳақида, ҳижоб воситаларидан бири бўлган рўмоли ва ёпнчиқларини фитнали ва жозибали қилиб олганлар тафаккур қилиб кўрсинлар!

Булар ҳақида ўзини мўъмин ва мўъминалар учун фитна қилиб, уларни жаннатнинг равон йўлларидан адаштирган хотин-қизлар фикр юритиб кўрсинлар!

* Оллоҳ таъоло Қиёмат кунида гапирмайдиган, қарамайдиган ва покламайдиган ҳамда аламли азоб берадиган кимсалар.
Оллоҳ таъоло ўзининг гаплашмаслиги, қарамаслиги, покламаслиги ва аламли азоблар тайинлангани билан огоҳлантирган кўплаб оят ва ҳадислар бор. Бу каби кимсаларнинг баъзилари қуйидагилардир:

* Оллоҳ таъоло нозил қилган Китобларни яширган олимлар.

Улар бу китоблардаги илм-таълимотларни ҳоким-подшоҳларни рози қилиш, бирон бир манфаатга эришиш ёки дунёвий фойдалар учун яширадилар. Оллоҳ таъоло деди: «Оллоҳ индирган Китоб (илми)ни яшириб, уни озгина пул эвазига сотаётган кимсалар коринларида оловни емоқдалар. Оллоҳ уларга Қиёмат куни гапирмас ва уларни покламас. Уларга аламли азоблар бордир. Улар залолатни ҳидоят, азоб-қийноқни эса мағфират-кечирим эвазига сотиб олдилар. Улар жаҳаннам (олови)га қандай сабр қиладилар-а?!» (Бақара: 174, 175).

Имом Бағавий раҳимаҳуллоҳ деди: ««Оллоҳ уларга Қиёмат кунида гапирмайди» - яъни, Оллоҳ улар билан раҳмат ва уларни севинтирадиган нарсалар билан гаплашмайди. Балки, улар билан қўполлик билан гаплашади. Оллоҳ таъолонинг уларга нисбатан ғазабнок бўлиши ҳам нақл қилинган. Зотан ҳалқ ўртасида: «У бу одам билан гаплашмайди, чунки у, ундан ғазабланган» жумласи истеъмол қилинади»
Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳу деди: «Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Бирон илмдан сўралган ва у илмни яширган кимсани, Оллоҳ таъоло Қиёмат кунида жаҳаннам олови билан жиловлайди»» (

* Оллоҳ таъолога берган аҳдларини бузган ва қасам-онтларини озгина пул эвазига сотган ҳамда арзимас шахсий манфаатлари учун бўҳтон касам ичган кимсалар.

Оллоҳ таъоло деди: «Оллоҳнинг аҳди ва қасамларини арзимас пулга сотаётганларга, ўшаларга охиратда насиба йўқдир ҳамда Оллоҳ уларга гапирмас, қарамас ва уларни покламас. Уларга аламли азоб-қийноқлар бордир» (Оли Имрон: 77).

* Кийимларини оёқ тўпиқларидан пастга тушириб юрган эркак, миннатчи, матоси сотилиши ёки мақбул бўлиши учун бўҳтон қасам ичган кимса.

Абу Зар разияллоҳу анҳу деди: «Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам: «Уч тоифа инсонлар борки, уларга Қиёмат кунида Оллоҳ таъоло гапирмайди, қарамайди ва уларни покламайди. Уларга аламли азоб-қийноқлар бор»- деб, уч марта такрорладилар». Мен: «Улар зарар ва зиён кўрар эканлар! Улар кимлар, ё расулуллоҳ!»- дедим. Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам: «Кийимларини оёқ тўпиқларидан пастга тушириб кийган одам, миннатчи ва матосини бўҳтон қасам билан ўтказган кимса» - дедилар»

* Сув танқис бўлган жойда яшаган, бироқ, ўзида етарли, балки ортиқча суви бўла туриб, сўраганларга бермаган одам ва унга ўхшаганлар, имом (раҳбар)га дунё мато ва манфаатлари учун байъат қилган одам.

Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳу деди: «Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Уч тоифа одам борки, Оллоҳ уларга Қиёмат кунида гапирмайди, қарамайди ва уларни покламайди ҳамда уларга аламли азоб-қийноқ бордир: саҳро-чўлда ортиқча суви бўла туриб мусофирга бермаган, аср вақтидан сўнг матосини фалон-фалон нархга сотиш илинжида Оллоҳ номига онт ичган ва харидор уни тасдиқлаган сотувчи ҳамда дунё (матолари) учун имом (раҳбар)га байъат қилган: дунё матоларини берса вафодор, бермаса бевафо бўлган одам

* Зоний чол, каззоб подшоҳ, кибрли камбағал.

Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳу деди: «Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Уч тоифа одамга Оллоҳ Қиёмат кунида гапирмайди, қарамайди ва уларни покламайди ҳамда уларга аламли азоб бордир: зоний чол, каззоб подшоҳ ва мутакаббир камбағал»

* Ота-онасига оқ бўлган одам, эркакларга кийиниши ва ҳаёт тарзида тақлид қилган аёл ва даюс - махрамларидаги ёмон ишларни кўра-била туриб рашки келмаган эркак.

Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Уч тоифа одам борки, Оллоҳ Қиёмат кунида уларга қарамайди: ота-онасига оқ бўлган одам, ўзини эркакларга ўхшатган аёл ва даюс. Уч тоифа одам борки, улар жаннатга ҳеч ҳам кирмайдилар: ота онасига оқ бўлган одам, муккасидан кетиб маст қилувчи ичимликларни ичган (пиёниста) ва берган нарсасини миннат қилган миннатчи»

Тақводорларнинг аҳволлари

* Фаришталар тақводорлар олдига жонлари чиқиш асносида нозил бўлиб, уларни хотиржам қиладилар ва яхшиликлардан башорат берадилар.

Оллоҳ таъоло деди: «Роббимиз - Оллоҳдир, деган ва (Оллоҳнинг динида) собитқадам бўлган кимсаларга фаришталар нозил бўлиб, айтадилар: «Қўрқманглар, қайғурманглар ва сизга ваъда қилинган жаннат билан севининглар. Биз - сизларнинг дунё ҳаёти ва охиратдаги дўстларингизмиз. Жаннатда сизлар учун нафсингиз хоҳлаган ва ўзингиз иддао этган барча нарса бордир. Жаннат - сизлар учун Раҳмли ва Кечиримли зот тарафидан хозирлаб қўйилган қўнимгоҳдир» (Фуссилат: 30 - 32).

Имом Бағавий раҳимаҳуллоҳ деди: «Абдуллоҳ ибн Аббос разияллоҳу анҳу Оллоҳ таъолонинг «Уларга фаришталар нозил бўлади» оятини «ўлишлари асносида», Қатода ва Муқотил раҳимаҳумуллоҳлар эса «Қабрларидан турганларида», деб тафсир қилдилар. Вакиъ ибн Жарроҳ раҳимаҳуллоҳ эса: «Башорат уч ўринда: ўлим пайтида, қабрда ва қайта тирилиш вақтида бўлади»- деди Ҳофиз ибн Касир раҳимаҳуллоҳ (Оллоҳ таъолонинг): «Биз сизларнинг ҳаёт дунёсида ҳам, охиратда ҳам дўстларингизмиз» оятининг тафсирида шундай деди: «Фаришталар жонлари чиқаётган мўъминларга айтадилар: «Биз сизлардан дунё ҳаётида ҳеч ажралмаган: сизларни Оллоҳнинг изни билан тўғри йўлга солган, муваффақиятларга эриштирган ва ҳимоя қилган эдик. Охиратда ҳам сизлар билан биргамиз: қабрларда, Сурга дам урилганида ёнингиздамиз. Қайта тирилиш ва тўпланиш кунида сизларни омонда тутамиз, тўғри йўлдан - Сиротдан ўтказиб, неъмат боғлари - жаннатга етказамиз»
Саҳиҳ ҳадисда жонларни олиш ҳақида шундай дейилган: Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «... кейин ўлим фариштаси -алайҳиссалом - келади ва банданинг бош тарафига ўтиради-да: «Ҳой пок нафс, - бошқа бир ривоятда: «хотиржам нафс» - Оллоҳнинг мағфирати ва ризолиги сари чиқ!»- дейди. Жон сувдон оғзидан сув қатраси қандай ажралса, шундай (осонлик билан) чиқади. Ўлим фариштаси у (жон)ни олади. - Бошқа бир ривоятда: Унинг жони чиқиши биланоқ, унга само ва ер ўртасидаги ҳамда самодаги барча фаришталар истиғфор айтадилар. Унга само дарвозалари очилади...»

* Тақводорлар ўлим пайтида Оллоҳ таъолога дуч келиш сабабли севинадилар.

Тақволи мўъминлар фаришталар башорат берганида, Оллоҳ таъолога учрашиш умидида севинадилар.

Оиша разияллоҳу анҳо деди: Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам: «Оллоҳга дуч келишни севган кимсани Оллоҳ яхши кўради. Оллоҳга дуч келишни ёктирмаган кимсаларни Оллоҳ ёктирмайди»- дедилар. Мен: «ўлимни ёктирмаганиданми? Ҳаммамиз ҳам ўлимни ёктирмаймиз»- дедим. Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам: «Ундай эмас» - дедилар. Лекин мўъминга Оллоҳнинг раҳмати, розилиги ва жаннатидан башорат берилса, Оллоҳга дуч келишни яхши кўради. Натижада, Оллоҳ ҳам унга дуч келишни яхши кўради. Кофирга Оллоҳнинг азоби ва ғазабидан хабар берилса, у Оллоҳга дуч келишни ёқтирмайди. Натижада, Оллоҳ ҳам унга дуч келишни ёктирмайди» Имом Бухорийнинг «Саҳиҳ»ида Абу Саид ал-Худрий разияллоҳу анҳунинг расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилган ушбу ҳадиси нақл қилинди: «Жаноза (тобутга) қўйилиб, одамлар уни елкаларида кўтарганларида, агар маййит солиҳ бўлса: «Мени тезроқ олиб боринглар!», агар солиҳ бўлмаса ўз аҳлига: «Ҳолимга войлар бўлсин, мени каёққа олиб кетмоқдасизлар!» - дейди. Унинг бу товушларини инсондан бошқа барча (махлуқ) эшитади. Агар инсон эшитса эди, ҳушини йўқотар эди»

* Тақводорлар Қиёмат кунида чиройли ҳолатда, хотиржам ва неъматдор бўлиб тўпланадилар.

Оллоҳ таъоло деди: «Биз тақводорларни отлиқ ҳолларида Раҳмон даргоҳида тўплайдиган .... кунни (эсланг)» (Марям: 85).

Ҳофиз ибн Касир ушбу оят тафсирида шундай деди: «Оллоҳ таъоло дунё ҳаётида Оллоҳдан қўрққан, Унинг пайғамбарларига эргашган, пайғамбарлар берган барча хабарларни тасдиқлаган ва буюрган нарсаларига итоат этган, таъқиқлаган нарсаларидан тийилган тақволи дўстларининг Қиёмат кунида ўз ҳузурига отлиқ келишларидан хабар бермокда. Уларнинг отлари охират маркабларидан бўлиб, нурдан яратилгандир. Улар Оллоҳнинг эҳтиром ва розилик даргоҳига энг яхши маркабларни миниб келадилар»
Оллоҳ субҳонаҳу ва таъоло деди: «Роббиларидан тақво қилган бандаларни гуруҳ-гуруҳ қилиб (жаннат сари) хайдалади. Улар жаннатга етиб келиб, жаннат дарвозалари очилганида жаннат посбонлари: «Сизларга саломлар бўлсин, ҳуш келдингиз! Жаннатга мангу қолувчи бўлган ҳолларингизда кирингиз» - дейдилар» (Зумар: 73).

Бу оятларда Оллоҳ тарафидан нурдан яратилган отлар устида жаннат сари гуруҳ-гуруҳ: Оллоҳга яқин бўлганлар, кейин яхши амалларни қилганлар, кейин улардан кейингилар, кейин булардан кейингилар, қўйингки, ҳар бир тоифа ўзига муносиб шахслар: пайғамбарлар пайғамбарлар билан, сиддиқлар сиддиқлар билан, шаҳидлар шаҳидлар билан, уламолар уламолар билан, ҳар бир синф ўзига муносиб синф билан бирга хайдалаётган бахтиёр мўъминлар Сирот кўпригидан ўтиб, жаннат дарвозалари олдига келганларида жаннат ва жаҳаннам ўртасидаги жой-Қантарада тўпланадилар. Бу ерда дунё ҳаётида бир-бирларига қилинган зулмлар интиқоми олиниб, улар гуноҳлардан тозаланганларида, жаннатга кириш учун руҳсат берилади

* Тақводорлар жаҳаннам узра курилган Сирот кўпригидан ўтар эканлар, Оллоҳ таъоло уларга нажот беради. Бироқ кофир ва осийларнинг оёқлари тойилиб, жаҳаннамга тушадилар.

Оллоҳ таъоло деди: «Ҳар бирингиз жаҳаннамга келасиз. Бу - Роббингиз зиммасидаги ҳукм қилинган аҳддир. Сўнгра, тақволиларни қутқариб, золимларни тиз чўктириб у (жаҳаннамда) қолдирамиз».

Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилинган саҳиҳ ҳадисда шу жумлалар бор: «Одамлар жаҳаннамга келадилар ва қилган амалларига кўра (жаҳаннамдан) ўтадилар. Аввалгилари чақмоқдек, кейингилари шамолдек, кейингилари чопкир отдек, кейингилари туя минган кишидек, кейингилари одамнинг тез юришидек, кейингилари одамнинг юришидек

Ибрат:
Абдуллоҳ ибн Равоҳа касаллик пайтида бошини хотинининг кўксига қўйиб, йиғлай бошлади. (Уни кўриб) хотини ҳам йиғлади. Абдуллоҳ хотинидан нега йиглаётганини сўраганида, хотини: «Сизнинг йиғлаганингизни кўриб, мен ҳам йиғладим» - деб жавоб берди. Абдуллоҳ ибн Равоҳа: «Мен Оллоҳ таъолонинг Сизларнинг барчангиз жаҳаннамдан ўтасиз!» оятини эсладим. Билмайманки, ундан қутуламанми ёки йўқми?»- деди.

* Тақводорларнинг баъзилари соя бўлмаган Қиёмат кунида Оллоҳнинг (Арши) соясида бўладилар.

Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳу деди: «Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Етти тоифа одамлар борки, Оллоҳ уларга соялар бўлмаган бир кунда соя беради: адолатли имом (раҳбар), Роббисининг ибодати билан улғайган йигит, қалби масжидларга боғлик киши, Оллоҳ йўлида бир-бирини яхши кўрган: Оллоҳ мухаббати билан бирлашиб, Оллоҳ мухаббати билан ажралган икки одам (дўст), мансабли ва гўзал бир хотин ўзига чақирганида: «Мен (бу ишни қилишдан) Оллоҳдан қўрқаман!» деган эркак, яширин садақа берган: ўнг қўли берган нарсани чап қўли билмаган одам ва танҳоликда Оллоҳни эслаб, кўзлари ёш қуйган одам» Ҳофиз ибн Ҳажар Асқалоний раҳимаҳуллоҳ бу ҳадисда зикр қилинганларнинг сони еттита бўлиши, Қиёмат кунида Оллоҳнинг (арши) соясида турадаганларнинг сони еттитага чекланган эканини ифодаламайди. Балки, қуйида зикр қилинадиган баъзи амалларни қилган одамларнинг ҳам, Қиёмат кунида Оллоҳнинг арши соясида бўлиши ваъда қилинган дедилар:

* Имом Муслим нақл қилган ҳадисдаги каби қийналган қарздорга муҳлат бериш ёки қарзни кечиб юборган киши.
* Ибн Ҳиббон ва бошқалар ишончли ривоят силсиласи билан нақл қилган ҳадисдаги мужоҳидни жиҳод қилиш учун таъминлаган одам.

* Имом Аҳмад ва Ҳоким нақл қилган ҳадисдаги қарзни кечган одам ва мукотаб (ўз хурриятига эришиш учун хожаси билан муайян маблағга келишган) қулни озод бўлишига ёрдам берган одам.

* Имом Бағавийнинг «Шарҳус-сунна» китобида ишончли ривоят силсиласи билан нақл қилинган ҳадисдаги садоқатли савдогар.

Юқорида зикри ўтган ҳадисларда эркаклар тилга олинган бўлсада, бу ишлар ичида эркакларга хос бўлган имомлик (раҳбарлик) ва масжидларга боғлик амаллардан бошқа барча ишларнинг савобида хотинлар ҳам муштаракдирлар.

* Тақводорлар жаннатда кўз кўрмаган, қулоқ эшитмаган ва инсон фарзандининг хаёлига келмаган анвойи неъматлар ичида даврон сурадилар.

Жаннатдаги неъматлар ва Оллоҳ таъоло мўъмин бандалари учун тайёрлаб қўйган нарсаларни тавсифлаш учун вақт етмас, таърифлаш учун тиллар ва қаламлар ожиздир! Шунинг учун ҳам, камина уларнинг қайси биридан бошлашим ва қайси бири ҳақида сўз юритишга ҳайрон бўлиб қолдим. Менимча, расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи ва салламнинг ушбу пурмаъно ҳадисини келтирсам айни муддао бўлар: «Расулуллох саллалллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: Оллоҳ таъоло айтди: «Мен солиҳ бандаларим учун кўз кўрмаган, қулоқ эшитмаган ва инсон хаёлига келмаган нарсаларни тайёрлаб қўйдим.
Аватара пользователя
Admin
Site Admin
 
Сообщения: 2620
Зарегистрирован: 19 апр 2011, 23:00
Откуда: Республика Золотая Орда. Город Сарай

Ўзбекча исмлар

Сообщение Admin » 28 дек 2013, 19:43

Ўзбекча исмлар

БИСМИЛЛАҲИР РОҲМАНИР РОҲИЙМ!
Ар-Раҳийм исмингла қилдим ибтидо,
Ёр бўл бу бандангга Сен қодир Худо.
Ўн саккиз минг оламнинг Сен шоҳисен,
Ҳар ниҳону зоҳирин огоҳи Сен.
Эй қадиму, холиқу ворис, бақо,
Сен яратдинг илм ила арзу само
Таърифингни айлайин қай тил била,
Сўйласам бўлмас адо юз йил била.
Эй Худо, саҳву гуноҳим беҳисоб,
Сен ўзинг раҳм айлагил рўзи азоб.
Жоҳилу нодонга ҳаргиз қшлма ёр,
Этма нокас аҳлига муҳтожу хор.
Хаста бу Соҳиб Камолинг шод қил,
Илм нури-ла дилин обод қил.


А

АББОС (а.)- қовоғи солиқ, хўмрайган, жиддий. Баъзи болалар шу ҳолатда туғилади.
АБДУЛАЗИЗ (а.) - иззат ва куч-қудрат соҳиби бўлган ғолиб Аллоҳнинг бандаси.
АБДУЛАЗИМ (а.) - буюк Аллоҳнинг бандаси.
АБДУЛВАЛИ (а.) - дўст, мададкор Аллоҳнинг бандаси.
АБДУЛВАҲҲОБ (а.)- барча учун ўз неъматларини текин ато этувчи Аллоҳнинг бандаси.
АБДУЛВОҲИД (а.)- битта, ягона, танҳо бўлган Аллоҳнинг бандаси.
АБДУЛЖАББОР (а.) - бандаларнинг ишларини ислоҳ қилувчи Аллоҳнинг бандаси.
АБДУЛЖАЛИЛ (а.)- барча жиҳатдан мукаммал ва гўзал улуғ Аллоҳнинг бандаси.
АБДУЛЛАТИФ (а.)- лутфу эҳсон, чексиз марҳаматлар соҳиби бўлган Аллоҳнинг бандаси.
АБДУЛАҲАД (а.)- якка-ягона бўлган Аллоҳнинг бандаси.
АБДУЛКАРИМ (а.)- карим қилувчи, саховат кўрсатувчи ва бандаларининг гуноҳларини кечирувчи, авф этувчи Аллоҳнинг бандаси.
АБДУЛЛОҲ (а.)- Аллоҳнинг бандаси.
АБДУЛМАЛИК (а.)- подшоҳ Аллоҳнинг бандаси.
АБДУЛФАТТОҲ (а.) - раҳмат хазиналарини очувчи Аллоҳнинг бандаси.
АБДУЛХОЛИҚ (а.)- яратувчи Аллоҳнинг бандаси.
АБДУЛҚАҲҲОР (а.)- барчани бўйсўндирувчи Аллоҳнинг бандаси.
АБДУЛҚОДИР (а.)- ҳамма нарсага қодир бўлган, куч қудрат соҳиби Аллоҳнинг бандаси.
АБДУЛҒАФУР (а.) - бандаларинннг гуноҳларини яшириб, жазо бермай турувчи Аллоҳнинг бандаси.
АБДУЛҒАФФОР (а.) - бандаларининг хато ва гуноҳларини кечирувчи Аллоҳнинг бандаси.
АБДУЛҒАНИ (а.)- ҳеч нарсага эҳгиёжсиз, бой Аллоҳнинг бандаси.
АБДУЛҲАЙ (а.)- абадий тирик Аллоҳнинг бандаси.
АБДУЛҲАМИД (а.)- ҳамиша, доимо ҳамду санога, мақговга сазовор бўлган Аллоҳнинг бандаси.
АБДУЛҲАКИМ (а.) - ҳикмат ва чексиз билимлар соҳиби бўлган Аллоҳнинг бандаси.
АБДУЛҲАФИЗ (а.)- ўз панохдда сақловчи Аллоҳнинг бандаси.
АБДУРРАЗЗОҚ (а.) - барча тирик мавжудодга ризқ берувчи Аллоҳнинг бандаси.
АБДУРРАУФ (а.)- ўта меҳрибон, раҳмати кенг Аллоҳнинг бандаси.
АБДУРРАШИД (а.)- барча ишлари тўғри чиқувчи Аллоҳнинг бавдаси.
АБДУРРАҲИЙМ (а.) - раҳмли Аллоҳнинг бандаси.
АБДУРРАҲМОН (а.) - ўта меҳрибон Аллоҳнинг бандаси.
АБДУССАМАД (а.)- ҳожатбарор Аллоҳнинг бандаси.
АБРОР (а.)- покиза, яхши хулқ-атвор эгаси.
АДОЛАТ (а.) - одиллик.
АЗАМАТ (а.)- улуғ, қудратли.
АКБАР (а.)- буюк, улур.
АКМАЛ (а.) - энг етук, энг мукаммал.
АКРАМ (а.)- карамли, сахий
АЛИ (а.)- олий, энг юксак.
АЛИШЕР (а.-ф.т.)- шердек қудратли, жасур, довюрак бола. Алидек куч-қудрат ва ақл-заковат эгаси бўлсин.
АМИР (а.)- ҳукм қилувчи, ҳукмдор, йўлбошчи.
АНБАР (а.) - ёқимли, хушбўй, ажойиб ҳидли.
АНВАР (а.)- нурли, ёруғ, чароғон ёки иқболи порлоқ бола.
АРСЛОН (а.)- шер, шердек қудратли, довюрак, қўрқмас бўлсин.
АСАД (а.) — Шер. Асад ойида туғилган бола ёки Шердек кудратли, қўрқмас, довюрак бўлсин.
АСАДУЛЛОҲ (а.) - Аллоҳнинг шери ёки Аллоҳнинг шердек қудратли, довюрак, жасур бандаси.
АСАЛ (а.) - асалдек ширин, севимли қиз.
АСОМИДДИН (а.)- диннинг кўмаги, ёрдами, мадади.
АЪЗАМ (а.)- энг буюк.
АҲМАД (а.) - Аллоҳга олқиш ва ҳамду санолар айтувчи, олқишга сазовор, мақтовга лойиқ.
АҲРОР (а.)- меҳру мурувватли, мархаматли.

Б

БАДРИДДИН (а.) - диннинг тўлин ойи.
БАРНО (ф.т.) - келишган, чиройли.
БАСАНДА (ф.т.) - оилада кетма-кет қизлар туғилса, энди етарли бўлди, энди киз бола тугидиши тўхтасин, деган маънода ушбу исм қўйилган.
БАХТИЁР (ф.т.) - бахт-саодат, қувонч ёр бўлсин.
БАҲОДИР (ф.т.) - ботир, куч-қудратли.
БАҲОР (ф.т.) - баҳорда туғилган фарзанд ёки ҳаётда баҳордек гўзал, чиройли, файзли бўлсин.
БАҲРИДДИН (а.) - диннинг нури, шуьласи.
БАҲРОМ (ф.т.) — Миррих (Марс) сайёрасининг номи бўлиб, у қадимдан бахт ва саодат тимсоли сифатида тараннум этилган, шу билан бир қаторда қадимги эрон шоҳларидан бири бўлган Баҳромга хам нисбат берилиб, куч-қудрат соҳиби бўлсин, деган маънода хам ушбу ном болага берилган.
БЕКЗОД (ўзб-ф.т.) - беклар авлодидан бўлган бола ёки бек фарзанди, боласи.
БЕКМУРОД (ўзб-а.) - беклар авлодидан бўлган бола улгайиб, орзу мақсадига етсин.
БЕРДИМУРОД (ўзб-а,) - Аллоҳ бизга ўғил ато килиб, орзу мақсадимизга етказди еки Аллоҳ берган бола вояга етиб, мурод-мақсадига эришсин.
БЕҲЗОД (ф.т.)- яхши саодатли кунда туғилган, яхши аслзода бола.
БЕҲРУЗ (ф.т.)- бахт-саодатли кунда туғилган бола.
БИБИХОЛ (ўзб-ф.т.) - хол билан туғилган, эътиборли аслзода қиз.
БИНАФША (ўзб.)- бинафшадек нафосатли, сулув, кўркам
БОБУР (ўзб.)- йўлбарс.
БОЗОР (ф.т.) - бозор куни туғилган бола.
БОЙМУРОД(ўзб-а.) - бой-бадавлат бола, улғайиб орзу муродига етсин.
БОЙҚОБИЛ (ўзб-а.)- эс-ҳушли, ақлли, мўмин-қобил бола, улғайиб бой-бадавлат бўлсин.
БОЛТА (ўзб.)- киндиги болта билан кесилган бола ёки болтадек кескир, ўткир, мустаҳкам бўлсин.
БОТИР(ўзб-мўг.) - мард, паҳлавон, довюрак, жасур.
БЎРИ (ўзб.)- туғилганда тиши мавжуд бўлған бола.

В

ВАФО (а.) - вафоли, садоқатли, содиқ.
ВОСИЛ (а.) - висолга етишган.

Г

ГАВҲАР (ф.т.) - гавҳардек қимматли, бебаҳо, асл, зебо қиз.
ГАВҲАРШОД(ф.т.) - гавҳардек бебаҳо, қимматли, қадрли, қувноқ, шоду хуррам зебо қиз.
ГУЛАНДОМ (ф.т.) - гулбадан, нозик, гўзал қиз.
ГУЛАСАЛ (ф.т-а.) - гулдек чиройли, нафис, асалдек ширин, тотли, севимли қиз.
ГУЛЖАМОЛ (ф.т-а.) - ҳусни жамоли гуддек зебо қиз.
ГУЛЖАҲОН (ф.т.)- жаҳоннинг гулдек гўзал кизи.
ГУЛНОЗ (ф.т.) - гулдек нозик ва нозли гўзал киз.
ГУЛРУҲ (ф.т.) - юзи гулдек гўзал қиз.
ГУЛЧЕҲРА (ф.т.) - гулюзли, чиройли қиз.
ГУЛШАН (ф.т.) - ҳаёти гулзордек файзу тароватли бўлсин.
ГУЛШОД (ф.т.) - гулдек гўзал, сулув, шоду хуррам
ГЎЗАЛ (ўзб.) - зебо, сулув, чиройли

Д

ДАВЛАТ (а.) - давлатманд, бой, саодатли, толеи порлоқ бўлсин.
ДАВРОН (а.) - даврининг, замонасининг бахтиёр фарзанди бўлсин.
ДИЛАФРЎЗ (ф.т.) - кўнгилни ёритувчи, қалбни қувончга тўлдирувчи зебо қиз.
ДИЛБАР (ф.т.) - кўнгилни олувчи, суюкли, гўзал.
ДИЛМУРОД (ф.т-а.) - дилдаги муродга, орзуга етказган бола.
ДИЛНАВОЗ (ф.т.) - дилни эркаловчи, кўнгилга завқу шавқ бағишловчи севимли зебо қиз.
ДИЛНОЗ (ф.т.) - нозик қалб соҳиби.
ДИЛОВАР (ф.т.) - жасур, қўрқмас, довюрак, шижоатли.
ДИЛОРО (ф.т.) - кўнгилни безовчи, дилга оро берувчи қиз.
ДИЛОРОМ (ф.т.) - дилга ором берувчи, кўнгилга таскин
ва ҳузур-халоват бахш этувчи.
ДИЛРАБО (ф.т.) - кўнгилни жалб қилувчи, дилни тортувчи, суюкли, гўзал қиз.
ДИЛШОД (ф.т.) - дили шод бўлиб юрсин ёки қалбларга севинч, шоду хуррамлик бахш этган бола.
ДУРДОНА (а-ф.т.) - инжу, дур донасидек бебаҳо, қадрли, чиройли қиз.

Е

ЕТИМ (а.) - якка, ягона, танҳо, ёлғиз.

Ё

ЁДГОР (ф.т.) - агар бола дунёга келгандан кейин отаси ёки онаси оламдан ўтиб қолса, унга марҳумдан эсдалик, ёдгорлик бўлсин деб ушбу исм берилади.
ЁРҚИНОЙ (Узб.) - келажаги ёруғ, нурли ва ойдек гўзал қиз.
ЁҚУБ (қад.яҳ.) - изидан борувчи, сабр-тоқатли, довюрак, жасур.
ЁҚУТ (қад.яҳ-а.) - ранги қизил бўлган қимматбаҳо ноёб тош.

Ж

ЖАВЛОН (а.) - чаққон, чиройли, шаҳдам қадам ташловчи.
ЖАЛОЛ (а.) - улуғ, буюк, кўркам.
ЖАЛОЛИДДИН (а) - диннинг улуғворлиги ёки диннинг юксак намояндаси.
ЖАМОЛ (а.) - чиройли, кўркам бола.
ЖАМШИД (ф.т.) - буюк, қудратли.
ЖАСУР (а.) - довюрак, қурқмас, жасоратли.
ЖАҲОНГИР (ф.т.) - жаҳонни забт этувчи, фотиҳ.
ЖУМА (а.) - жума куни туғилган бола.
ЖУМАГУЛ (а.ф.) -жума куни туғилган, гулдек чиройли сулув қиз.
ЖУМАҚУЛ (а.-ўзб.)- Аллоҳнинг жума куни туғилган бандаси ЖУМАНАЗАР (а.) - жума куни берилтан туҳфа.
ЖЎРА (ф.т.) - дўст, ўртоқ, ҳамдам.

З

ЗАЙНАБ (а.) - келишган, хушқомат, сулув қиз.
ЗАЙНИДДИН (а.) - дининг безаги, чиройи, кўрки.
ЗАРИНА (ф.т.) - зарли, чиройли қиз.
ЗАРИФ (а.) - беғубор, покиза, нозик таъб, ўгкир ақл соҳиби.
ЗАРИФА (а.) - иффатлн, покиза, нозик таъб, фаҳм-фаросатли қиз.
ЗАФАР (а.) - толиб, саодатманд.
ЗЕБИНИСО (ф.т.-а.) - аёлларнинг зеби, гўзал, зебоси.
ЗЕБО (ф.т.) - гўзал, сулув, чиройли қиз.
ЗИЁ (а.) - нурли, толеи порлоқ бола.
ЗИЙНАТ (а.) - зийнатли, безанган, ораста, кўркам қиз.
ЗОЙИР (а.) - зиёратчи.
ЗОКИР (а.) - Аллоҳни зикр қилувчи, ёдга олувчи.
ЗУБАЙДА (а.) - аёлларнинг танлаб олингани, энг яхшиси.
ЗУЛФИЯ (ф.т.) - жингалак сочли, сулув қиз.
ЗУЛХУМОР (а.) - интиқ бўлиб кўпдан кугилтан қиз.
ЗУМРАД (ф.т.) - зумраддек қимматли, чиройли, зебо қиз.
ЗУҲРО (а.) - Зуҳро юлдузидек нурли, чиройли, сулув ва иқболи порлоқ қиз.

И

ИБОДАТ (а.) - тоат-ибодат қилиш, Худога сиғинувчи, Унга бўйсунувчи ёки ибодат пайтида туғилган қиз.
ИБОДУЛЛОҲ (а.) - Аллоҳнинг бандалари, қуллари.
ИБРОҲИМ (қад.яҳ.) - халқларнинг отаси.
ИЗЗАТУЛЛОҲ (а.) - Аллоҳнинг ҳурмат-иззатли бандаси бўлсин.
ИЛҲОМ (а.) - руҳий кўгаринкилик, руҳланиш, авжланиш.
ИМОМ (а.) - олдинда турувчи пешво, диний раҳнамо.
ИНТИЗОР (а.) - интизор бўлиб кўпдан орзиқиб кутилган қиз.
ИРОДА (а.) - Худонинг иродаси билан дунёга келтан қиз.
ИСКАНДАР (юн.) - қўркмас, довюрак, жасур, мардларниш сардори, бошлиш.
ИСЛОМ (а.) - бўйсунувчи, итоаткор, художой.
ИСМОИЛ (қад.яҳ.) - Худо эшитди; Худодан сўраб олинган бола.
ИСРОИЛ (қад.яҳ.) - Аллоҳга итоат қилувчи, Аллоҳ йўлида курашчи.
ИХТИЁР (а.) - ихтиёри, эрки ўзида, ҳур, озод.
ИҚБОЛ (а.) - бахту саодат, ёрур келажак, ҳаёт.

Й

ЙЎЛДОШ (ўзб.-ф.т.) - ҳамроҳ.

К

КАМОЛ (а.) - етук.
КАМОЛИДДИН (а.) - диннинг камоли, ривожи ёки диннинг баркамол, етук намояндаси.
КОМИЛ (а.) - етук, мукаммал.
КАМОЛА (а.) - етук, баркамол қиз.
КОМРОН (ф.т.) - мақсадга эришувчи, саодатманд, кудратли, омадли, толеи порлоқ.
КУМУШ (ўзб.) - кумушдек бебаҳо, қимматбаҳо, қадрли, сулув қиз.

Л

ЛАЙЛИ (а.) - тун қизи, тунда туғилган қиз.
ЛАТИФА (а.) - меҳрибон, мулойим қиз.
ЛАТОФАТ (а.) - латофатли, покиза, шафқатли, зебо қиз.
ЛОБАР (а-) - чиройли, келишган, ёкзимли, дилкаш қиз.
ЛОЛА (ф.т.) - лоладек нафосатли,чиройли, кўркам, гўзал
ЛУТФИЯ (а.) - мурувватли, меҳрли, сулув қиз.
ЛУТФУЛЛОҲ (а.) - Аллоҳнинг лутфу эҳсони, муруввати, марҳамати.

М

МАВЖУДА (а.) - яратилган, бор, барҳаёт.
МАВЛУДА (а.) - хосиятли, муқаддас кунда дунёга келган қиз.
МАДИНА (а.) - бу исм Арабистондаги муқаддас зиёратгоҳ шаҳар бўлган Мадина номидан олинган.
МАЛИКА (а.) - малика еки шоҳ авлодидан бўлган аёл.
МАЛОҲАТ (а.) - кўркам, гўзал, малоҳатли қиз.
МАСТУРА (а) - пардали, иффатли, покиза қиз.
МАТЛУБА (а.) - илтижо қилиб сўраб олинган қиз.
МАФТУНА (а.) - мафтун қилувчи, жозибали, дилкаш қиз.
МАҲБУБА (а.) - севилган, суюкли, дилбар қиз.
МАҲЛИЁ (а.) - ўзига жалб этувчи, кўнгилни ром қилувчи, сеҳрловчи, назокатли, жозибали, сулув қиз.
МАҲМУД (а.) - мақталган, мақговга лойиқ.
МЕҲРИНИСО - аёлларнинг қуёши.
МИРЗА (ф.т.) - саводли, ўқимишли билимдон бўлиб ўссин.
МОҲИГУЛ (ф.т.) - ойдек сулув, чиройли ва тулдек гўзал қиз.
МОҲИДИЛ (ф.т.) - кўнгилнинг ойи ёки кўнглимизни ойдек еритган, нурга тўлдирган сулув қиз.
МОҲИНУР (ф.т-а.) - ой нуридек покиза, сулув қиз.
МОҲИРА (а.) - маҳоратли, пишиқ қиз.
МУАЗЗАМ (а.) - азим, улуғ, буюк.
МУАТТАР (а.) - хушбўй хид таратувчи.
МУБОРАК (а.) - қутлуғ, саодатли.
МУЗАФФАР (а.) - зафар қозонувчи, ғалабага эришувчи, голиб.
МУНАВВАР (а.) - нурли, чароюн, ёруғ.
МУНИРА (а.) - нур сочувчи, юзидан нур таралувчи, нурли, зебо қиз. МУНИС (а.) - дўст, ҳамдам.
МУРОД (а.) - улгайиб мурод-мақсадига етсин ёки орзу, муродга эриштирган бола.
МУСАЛЛАМ (а.)- бўйсунувчи, итоаткор.
МУСУЛМОН (а.) - Ислом динига эътиқод қилувчи, иймонли, художой.
МУХТОР (а.) - танланган, сайланган, эркин, озод.
МУШАРРАФ (а.) - шарафланган, шарафли, ҳурмат-эҳтиромга эришган.
МУЯССАР (а.) - Аллоҳ етказган, муяссар қилған фарзанд.
МУҚАДДАМ (а.) - биринчи фарзанд.
МУҚАДДАС (а.) - қутлуғ, табаррук, муқаддас, азиз.
МУҲАММАД (а.) - мақталадиган, мақтовга, олқишга лойиқ, сазовор.
МУҲАРРАМ (а-) - мухарррам ойнда дунёга келган бола.
МУҲТАРАМ (а.) -энг ҳурматли, эъзозли.

Н

НАВРЎЗ (фт.) - янги кун, янги кунда - Наврўз куни туғилган бола.
НАЖМИДДИН (а.) - диннинг юлдузи, диннинг иқболн.
НАЗАР (а.) - Аллоҳ назар қилган, Аллоҳнинг назари тушган бола.
НАЗИРА (а.) - авлиёлар, эшонларга назир қилинган, бағишланган қиз.
НАЗИФА (а.) - покиза.
НАЗОКАТ (а.) - нозиклик, нозик табиатли, нозанин сулув қиз.
НАЗРУЛЛОҲ (а.) - Аллоҳга назр қилннган, бағишланган бола.
НАМОЗ (ф.т.) - намоз вақгида туғилган бола.
НАРГИЗ (а.) - наргисдек нафосатли, нозик, гўзал қиз.
НАРИМОН (а-ф.т.) - жасур, қўрқмас, куч-қудратлн.
НАСИБА (а.) -ризқи бугун, насибали қиз бўлсин.
НАСИМ (а.) - тонг пайти зсадшан шабададек юмшоқ кўнгилли, мулойим табнатли, ёқимли бола.
НАСИМА (а.) - тонг шамолидек ёқнмли, ҳузурбахш, мулойим табиатли, юмшоқ кўнгил, покиза, нафосатлв
НАСРИДДИН (а.) - диннинг ёрдами, кўмага.
НЕЪМАТ (а.) - ризқи бутун, насибаси тўкис бўлсин.
НЕЪМАТУЛЛОҲ (а.) - Аллоҳвинг саховати, марҳамати, Аллоҳшнг неъмати.
НИГИНА (ф.т.) - узук, қимматбаҳо узуқдек бебаҳо, азиз, гўзал қиз.
НИГОРА (ф.т.) - чиройли юзли, зебо, тенгсиз ҳусн соҳибаси.
НИЗОМ (а.) - тартиб-интизомли,одоб-ахлоқли бола бўлсин.
НИЗОМИДДИН (а.) - диний илмларни, тартиб-қоидаларни мукаммал билувчи, дин ривожига ҳисса қўшувчи.
НИЛУФАР (ҳинд.) - нилуфардек нафосатли, нозик ва зебо қиз.
НИШОН (ф.т.) - бола туғилганда унинг баданида бирон хил белги бўлса ёки отасидан нишона бўлсин деган маънода ушбу исм кўйилади.
НОДИР (а.) - ноёб, қимматбаҳо, қадрли бола.
НОДИРА (а.) - тенгсиз, бебаҳо, беназир, беқиёс гўзаллик соҳибаси.
НОРБОЙ (ф.т-ўзб.) қизил холли бола улғайиб бой-бадавлат бўлсин.
НОРМУРОД (ф.т-а.) - қизил холли бола орзу муродларимизга эриштирди ёки қизил холли бола соғ-омон улғайиб истагига, муродига етсин.
НОРМУҲАММАД (ф.т.-а.) - қизил холли болани Муҳаммад (с.а.в.) охиратда шафоат қилсинлар.
НОРМЎМИН (ф.т-а.) - қизил холли бола, аклли, доно, мўмин-қобил бўлсин.
НОРОЙ (ф.т-ўзб.) - қизил хол билан туғилган, ойдек зебо, кўркам қиз.
НОРТОЖИ (ф.т.) - қизил холли бола.
НОРХОЛ (ф.т.) - баданида қизил хол билан туғилган қиз.
НОРҚОБИЛ (ф.т-а.) қизил хол билан туғилган бола, улғайиб қобил бўлсин.
НОСИР (а.) - ёрдам берувчи, ғолиб.
НУРББК (а-ўзб.) - беклар авлодига мансуб бўлган толеи нурли, иқболи порлоқ бола.
НЎРЖАМОЛ (а.) -нур юзли, чиройли, гўзал қиз.
НУРИДДИН (а.) - диннинг нури, зиёси, машъали.
НУРУЛЛОҲ (а.) - Аллоҳнинг нури, зиёси, ёғдуси.
НУСРАТ (а.) - ёрдам берувчи, кўмак берувчи, голиб.
НУСРАТУЛЛОҲ (а.) - Аллоҳнинг кўмаги, муруввати.

О

ОБИД (а.) - Аллохга сиғинувчи, Унга ибодат қилувчи.
ОБИДА (а.) - Аллохга ибодат қилувчи, тақводор қиз.
ОБОД (ф.т.) - ҳаёти обод, серфайз, насибаси бутун бўлсин.
ОДИЛ (а.) - адолатли, ҳақгўй.
ОДИНА (ф.т.) - хосиятли бўлган, муборак кун ҳисоблашан жума кунида туғилган бола.
ОЗОД (ф.т.) - озод, ҳур, эркин.
ОЗОДА (ф.т.) - ҳур, эркин, покиза қиз.
ОЗОДБЕК (ф.т-ўзб.) - беклар авлодига мансуб бўлган ҳур, эркин, саодатманд бола.
ОЙГУЛ (ўзб-ф.т.) - ойдек чиройли, сулув, гулдек чиройли қиз.
ОЙДИН (ўзб.) - ойдин, ёруғ кечада туғилган қиз ёки хаёти нурли, иқболи порлоқ, чароюн бўлсин.
ОЙЖАМОЛ (ўзб-а.) - ойдек гўзал ҳусн соҳибаси, ой юзли зебо қиз.
ОЙНИСА (ўзб-а.) - аёлларнинг ойдек сулуви, зебоси.
ОЙША (а.) - барҳаёт яшовчи.
ОЛИМ (а.) - илм сохиби.
ОЛИМА (а.) - илмли, билимдон қиз.
ОЛИЯ (а.) - олий, улуғ, юксак мартабали.
ОЛЛОЁР (а-ф.т.) - Аллоҳ ёр, мададкор бўлсин, хамиша ҳамдам, ҳамроҳ бўлсин, қўллаб ўз паноҳида асрасин.
ОМОН (а.) - ўсиб, улғайиб соғ-омон бўлсин.
ОМОНУЛЛОҲ (а.) -Аллоҳнинг ўзи хар қандай хавф-хатар ва офатларддн омон сақлайдиган бола.
ОРЗИГУЛ (ф.т.) - орзу қилиб эртпилган гулдек сулув, дилрабо қиз.
ОРЗУ (ф.х.) - ота-онасини орзусига эриштирган, мақсадига етказған ёки орзиқиб кутилган бола.
ОРИФ (а.) - маърифатли, билимли, ақлли, Аллоҳни таниган художўй, тақводор.
ОРТИҚ (ўзб.) - баданида бирор ортиқча аъзо билан туғилган бола.
ОТАБЕК (ўзб.) - бекларнинг бошлиғи, сардори.
ОҚИЛ (а.) - ақлли, доно, зукко.
ОҚИЛА (а.) - ақлли, зукко, доно қиз.

П

ПАНЖИ (ф.т.) - одатда оиладаги бешинчи болага ушбу ном қўйилади. Панж-беш маъносини англатади.
ПАРДА (ф.т.) - парда билан туғилган бола.
ПЎЛАТ (ф.т.) - пўлатдан кучли, иродали, мустаҳкам бўлиб улғайсин.

Р

РАВШАН (ф.т.) - нурли, ёруғ, чароғон ёки иқболи порлоқ бола бўлсин.
РАЖАБ (а.) - Ражаб ойида, яъни ҳижрий йилнинг еттинчи ойида туғилган бола.
РАМАЗОН (а.) - қутлуғ, муборак ой ҳисобланмиш қамарий йилнинг 9 ойида туғилган бола.
РАМЗИДДИН (а.) - диннинг рамзи, тимсоли.
РАСУЛ (а.) -Аллоҳнинг элчиси.
РАЪНО (а.) - раъногуддек сулув, чиройли, пурлатофат қиз.
РАҲМАТ (а.) - меҳрибон, раҳмдил, шафқатли.
РАҲМАТУЛЛОҲ (а.) - Аллоҳнинг раҳмати, муруввати, марҳамати билан дунёга келтан бола.
РИЗО (а.) - розилик.
РОБИЯ (а.) - оиладаги тўртинчи фарзанд.
РОЗИЯ (а.) - розилик, мамнунлик, шукроналик бахш этган, суюкли, ёқимтой, дилкаш қиз.
РОҲАТ (а.) тинч-омон, роҳатда, ҳузур-ҳаловатда яшасин.
РУСЛАН (ф.т.) - арслон, қўрқмас, жасур, қудратли, довюрак.
РУСТАМ (паҳл.) - куч-қудратли, ботир, енгалмас, довюрак жасур, матонатли.
РУХШОНА (ф.т.) - чиройли, гўзал юзли, кўркам, сулув
РЎЗИ (ф.т.) - ризқи бутун, насибали, бахт-саодатли бўлсин.
РЎЗИМУРОД (ф.т-а.) - ризқ-насибали бола улғайиб мурод-мақсадига етсин.
РЎЗИМУҲАММАД (ф-т-а.) - ризқли, насибали болани Муҳаммад (с.а.в.) охиратда шафоат қилсинлар.
РУЗИХОЛ (ф.т.) - ризқли, насибали, хол билан туғилган қиз,

С

САДОҚАТ (а.) - содиқ, садоқатли, вафодор.
САДРИДДИН (а.) - диннинг баланд мартабали, юқори мавқега эга раҳнамоси, диншшг улуғ намояндаси.
САИД (а.) - бахт саодатли.
САИДА (а.) - омадли, бахтли, саодатли.
САЙИД (а.) - эга, бошлиқ, раҳнамо, аслзода, олийнасаб.
САЙИДА (а.) - олийнасаб сайидлар авлодига мансуб қиз.
САЙИДБЕК (а.) - аёлзода, олийнасаб беклар авлодидан бўлган бола.
САЙИДМУРОД (а.) - олий насаб, аслзода, сайидлар авлодига мансуб бола. Улғайиб мурод-мақсадига етсин.
САЙФИДДИН (а.) - диннинг қиличи.
САЙФУЛЛОҲ (а.) - Аллоҳнинг қиличи.
САЛИМ (а.) - соғлом, соғу саломат.
САЛОМАТ (а.) - омон-эсонлик, соғу саломатлик.
САМАНДАР (а.) - ўт ичида яшовчи, ўтдан пайдо бўладиган жонзот, ўлмас, мустаҳкам иродали.
САНАМ (а.) - мажусийлар илоҳи, маъбудаси; зебо, суюкли қиз.
САОДАТ (а.) - бахтли, саодатли, иқболи порлоқ қиз.
САРВАР (а.) - йўлбошчи, раҳнамо.
САРВИНОЗ (ф.т.) - қадди-қомати тикка ўсувчи, сарв дарахтидек келишган ва нозик қиз.
САРДОР (ф.т.) - раҳнамо, етакчи, йўлбошчи, бошлиқ.
САФАР (а.) - Сафар ойида ёки сафар вақтида дунёга келган бола.
САФАРАЛИ (а.) - Сафар ойида ёки сафар пайтида туғилган бола Алидек куч-қудрат, ақл-заковат эгаси бўлсин.
САФАРГУЛ (а-ф.т.) - Сафар ойида ёки сафар пайтида дунёга келган гулдек кўркам, зебо қиз.
САЪДУЛЛОҲ (а.) - Аллоҳ ато этган бахт-саодат ёки Аллоҳнинг иқболи порлоқ, бахту саодатли бавдаси.
СЕВАР (ўзб.) - севимли, ёқимли фарзанд.
СИРОЖ (а.).- машъал.
СИРОЖИДДИН (а.) - диннинг нури, машъали.
СОАТ (а.) - хосиятли, бахтли соатда туғилган бола.
СОБИР (а.) -;чидамли, сабру тоқатли, иродаси мустаҳкам бола.
СОБИТ (а.) - мустаҳкам, чидамли, келишган, чиройли бола.
СОДИҚ (а.) - садоқатли, вафодор.
СОЖИДА (а.) - сажда қилувчи, Аллоҳга сиғинувчи мусулмон қиз.
СОЛИҲ (а.) - покиза, пок, солиҳ амаллар қилувчи.
СОҲИБ (а.) - хўжайин, эга, дўст, ҳамдам.
СУЛТОН (а.) - подшоҳ, ҳукмдор, юксак мартаба, обрў-эътибор эгаси бўлсин.
СУЛТОНАЛИ (а.) - юксак обрў-эътибор, мартаба эгаси бўлсин еки ушбу бола Алидек куч-қудрат, юксак ақлу заковат эгаси бўлсин.
СУЛТОНМУРОД (а.) - юксак мавқели, мартабалар, обрў-эътибор соҳиби бўлиб етишсин, орзу-муродига эришсин.
СУЛТОНОЙ (а-ўзб.) - олий мартаба, мавқели, обрў, эътибор соҳибаси бўлган ойдек гўзал, зебо қиз.
СУРАЙЁ (а.) - юзи Сурайё юлдузидек нурли, ёруғ, гўзал қиз, иқболи Сурайё юлдузидек порлоқ бўлсин.

Т

ТАБАССУМ (а.) - ҳаёти шодликка, қувончга тўлиқ бўлсин ёки кулиб, жилмайиб турувчи, чеҳрасидан табассум аримайдиган қиз.
ТАЛЪАТ (а.) - юз кўриниши чиройли, гўзал бола.
ТЕМИР (ўзб.) - темирдек мустаҳкам иродали бўлсин.
ТЕША (ўзб.) - тешадек ўткир, кескир бўлсин, мустаҳкам бўлсин еки киндиш теша билан кесилган бола.
ТИЛОВМУРОД (ўзб-а.) - тилаб олинган, Худодан сўраб олинган бола улғайиб мурод-мақсадига етсин.
ТОЖИДДИН (ф.т-а.) - дшнинг тожи, диннинг юксак билимдони, улуғ намояндаси.
ТОЖИМУРОД (ф.т-а.) - хол билан туғилган бола улғайиб мурод-мақсадига етсин ёки холли бола орзу-муродимизга эриштирди.
ТОЖИНИСО (ф.т-а.) - аёлларнинг тожи, улуғи, эътиборга сазовори ва энг гўзали.
ТОЛИБ (а.) - талаб қилувчи, илм изловчи.
ТОШМУРОД (ўзб-а.) - тошдек маҳкам, мустаҳқам иродали бола улғайиб мурод-мақсадига етсин.
ТОШПЎЛАТ (ўзб-ф.т) - тош ва пўлатдек мустаҳкам бола, узоқ умр кўрсин.
ТОҲИР (а.) - покиза, бегуноҳ.
ТУРСУН (ўзб.) - нобуд бўлмасин, соғу саломат ўссин, омон қолсин, яшаб кетсин.
ТУРҒУН (ўзб.) - туриб қолсин, нобуд бўлмасин, умри узоқ бўлсин.
ТЎЛҚИН (ўзб.) - яйраб, шоду хуррам бўлиб, завқу шавққа тўлиб юрсин.
ТЎРА (ўзб.) - юқори маргаба, мавқе эгаси, аслзода.

У

УБАЙДУЛЛОҲ (а.)- Аллохнинг кичик қули.
УЛДОНА (ўзб-ф.т.) - ушбу доно, зукко, ақлли, фаҳм-фаросатли қиздан кейинги фарзанд ўғил бўлсин.
УЛУРБЕК (ўзб.) - улуғ, куч-қудратлн, ҳукмдор ёки бекларнинг улуғ, буюк сардори, бошлиғи.
УМАР (а.) - мангу барҳаёт яшовчи.
УМИД (ф.т.) - умид билан кутилган ёки яшаб кетишига умид қилинган бола.
УМИДА (ф.т.) - орзу-умид билан кутилган ёки яшаб кетишига умид қилинган қиз
УМИДУЛЛОҲ (ф.т.-а.) - Аллоҳ етказган орзу-умид.
УСМОН (а.) - синиқчи, даволовчи, табиб.
УЧҚУН (Узб.) - ҳаёти ёруғ, нурли, толеи порлоқ бўясин.

Ф

ФАЗИЛАТ (а.) - яхши хислатли.
ФАЗЛИДДИН (а.) - диннинг фазли, камоли.
ФАЙЗУЛЛОҲ (а.) - Аллоҳнинг марҳамати ёки Аллохнинг ризқу насибали, омадли бандаси.
ФАРАНГИЗ (ф.т) - нур таратувчи, шуъла сочувчи гўзал қиз.
ФАРИД (а.) - якка, ягона.
ФАРИДА (а.) - якка, ягона, тенгсиз қиз.
ФАРМОН (ф.т.) - буйруқ, Аллоҳнинг фармони, амри билан дунёга келган бола.
ФАРОРАТ (а.) - ҳузур-халоват, роҳат-фароғатда яшасин.
ФАРРУХ (ф.т.) - юзидан нур ёгалувчи, очиқ чеҳрали, чиройли, кўркам.
ФАХРИДДИН (а.) - диннинг фахри, ғурури.
ФЕРУЗ (ф.т.) - енгилмас, юлиб.
ФЕРУЗА (ф.т.) - ғолиб, иқболи баланд зебо қиз.
ФИРУЗ (ф.т.) - саодатли, иқболи порлоқ ёки енгилмас, ғолиб,
ФИРУЗА (ф.т.) - саодатли ёки фирузадек бебаҳо, қимматли, гўзал, зебо қиз ёки нурли, юзидан нур таралувчи.
ФОЗИЛ (а.) - билимдон, доно, зукко.
ФОЗИЛА (а.) - билимли, зукко қиз.

X

ХАЙРИДДИН (а.) - диннинг хайру саховати ёки хайру саховатпеша, ҳимматли дин намояндаси.
ХАЙРУЛЛОҲ (а.) - Аллоҳнинг хайру саховати, муруввати, Аллоҳнинг туҳфаси.
ХАЛИЛ (а.) - севимли, азиз дўст.
ХОЛБЕК (ф.т-ўзб.) - беклар авлодидан бўлган холли бола.
ХОЛБЕКА (ф.т-ўзб.) - беклар авлодидан бўлтан холли қиз.
ХОЛБИБИ (ф.т-ўзб.) - юқори мавқега эга, баланд мартабали холли қиз.
ХОЛБОЙ (ф.т-ўзб.) - хол билан тушлган бола вояга етиб, улғайиб давлатманд, бой бўлснн.
ХОЛДОР (ф.т.) - хол билан туғилган холли бола.
ХОЛМИРЗА (ф-т.) - холли бола, билимдон, доно, ўқимишли,саводхон бўлиб етишсин.
ХОЛМУРОД (ф.т-а.) - холли бўлиб туғилган бола, ўсиб орзу-муродига етишсин.
ХОЛМУҲАММАД (ф.т-а.) - холли бўлиб туғилган болани Муҳаммад (с.а.в.) охиратда шафоат қилсинлар.
ХОЛМЎМИН (ф.т-а.) - холли бўшб туғилган бола мўмин-қобил бўлсин.
ХОЛТОЖИ (ф.т.) - баданида холи ва тожи мавжуд бўлган бола.
ХОНДАМИР (ўзб-ф.т.) - бу исм, олимларнинг таъкидлашича, аслида, "хованд амир" бўлиб, унинг маъноси Худо амр этувчи ҳукмдордир ёки Худонинг назари тушган, Худонинг йўлидан тўғри юрувчи, Унинг олқишига сазовор бўлган ҳукмрон.
ХОНЗОДА (ўзб-ф.т.) - хон ёки асилзодалар авлодидан бўлган қиз.
ХОСИЯТ (а,) - яхши хислат ва фазилатлар сохибаси бўлсин ёки омадли ёки хосиятли кунда туғилган фарзанд.
ХУДОЙБЕРДИ (ф.т-ўзб.) - Худо берди, Аллоҳ ато этди. Аллоҳнинг марҳамати, туҳфаси бўлган бола.
ХУДОЙНАЗАР (ф.т-а.) - Худонинг назари тушган бола.
ХУМОР (а.) - кўпдан интиқлик билан орзиқиб кутилган бола.
ХУРРАМ (ф.т.) - шод, бахтиёр, хурсанд, бахтли бўлсин ёки қувончли кунда туғилган бола.
ХУРСАНД (ф.т.) - шоду хуррам, бахтиёр бўлиб юрсин ёки қувончли кунда туғилган бола.
ХУРШИД (ф.т.) — қуёш бениҳоят чиройли, хушсурат ёки иқболи қуёшдек порлоқ бўлсин.
ХУРШИДА (ф.т.) - қуёшдек ҳусну жамол соҳибаси бўлган гўзал, сулув, латофатли киз ёки иқболи қуёшдек порлоқ бўлсин.

Ч

ЧАРОС (ўзб.) - кўзлари чаросдек фусункор, жозибаля, чиройли қиз ёки қоп-қора кўзлари катта қиз.
ЧОРИ (ф.т.) - оиладаги тўртинчи ўғил.

Ш

ШАБНАМ (ф.т.) - шудрингдек беғубор, покиза қиз.
ШАВКАТ (а.) - шон-шуҳрат, куч-қудратли бола бўлсин.
ШАМСИДЦИН (а.) - диннинг қуёши.
ШАМСИЯ (а.) - қуёшдек порловчи чароғон қиз, чиройли қиз.
ШАМСУЛЛОҲ (а.) - Аллоҳнинг нури, ёғдуси ёки Аллоҳнинг қуёвдек порлоқ чеҳрали, чиройли бандаси.
ШАРБАТ (а.) - ёқимли, ширин, суюкли қиз.
ШАРИФ (а.) - шарафли, муқаддас, азиз.
ШАРИФА (а.) - азиз, қадрли, шарафли қиз.
ШАФИҚА (а.) - шафқатли, меҳру мурувватли, оқибатли қиз.
ШАҲБОЗ (ф.т.) - лочин, чакқон, шиддаткор, шижоатли, довюрак, қудратли бўлсин.
ШАҲИНА (ф.т.) - довюрак, мард, жасур, қўрқмас қиз.
ШАҲЛО (а.) - катта, қора кўзли, гўзал қиз.
ШАҲНОЗ (ф.т.) - шоҳлар, асилзодалар авлодига мансуб нозли, нозик ва зебо, гўзал қиз.
ШАҲОБИДДИН (а.) - диннинг ёрқин, нурли юлдузи.
ШАҲОДАТ (а.) - гувоҳлик берувчи.
ШЕРАЛИ (ф.т-а.) - шердек довюрак, қўрқмас, жасур, Алидек куч-қудрат, ақл-идрок эгаси бўлсин.
ШЕРБОИ (ф.т-ўзб.). - шердек довюрак, жасур, баҳодир бола улғайиб бой-бадавлат бўлсин.
ШЕРЗОД (ф.т.) - шернинг боласи; шердек довюрак, қўрқмас ботирлар авлодидан бўлган бола.
ШЕРМУРОД (ф.т-а.) - шердек қўрқмас, жасур, довюрак бола мурод-мақсадига етсин.
ШЕРМУҲАММАД (ф.т-а.) - шердек довюрак, жасур, баҳодир болани Муҳаммад (с.а.в.) охиратда шафоат қилсинлар.
ШЕРХОН (ф.т.-ўзб.) - хон, асилзодалар авлодига мансуб, шердек довюрак, жасур, баҳодир бола ёки шерларнинг шери, ҳукмдори, яъни шердек довюрак баҳодирларнинг сардори.
ШЕРҚОБИЛ (ф.т-а.) - шердек довюрак, жасур, баҳодир бола доно, ақшш, қобил бўлиб ўссин.
ШЕРҚУЛ (ф.т-ўзб.) - Аллоҳнинг шердек жасур, довюрак бандаси.
ШИРИН (ф.т.) - ёқимли, азиз, суюкли, ширин бола.
ШОБЕРДИ (ф.т-ўзб.) - Аллоҳнинг марҳамати билан дунёга келган бола улғайиб улуғ мартабалар соҳиби бўлсин.
ШОДИ (ф.т.) - шодлик, қувонч, бахтиёрлик.
ШОДИБЕК (ф.т-ўзб.) - беклар авлодидан бўлган шоду хуррам, қувноқ, бахтиёр бола.
ШОДИГУЛ (ф.т.) - шоду хандон, бахтиёр, қувноқ ва гулдек зебо қиз.
ШОДИЁР (ф.т.) - шоду хуррамлик, қувонч, бахтиёрлик ҳамиша ҳамроҳи бўлсин ёки бизга шодликни ёр этган ёхуд қувончли кунда туғилган бола.
ШОДИМУРОД (ф.т-а.) - шод, хуррам, бахтиёр бола улғайиб мурод-мақсадига етсин ёки шоду-хуррамлик, қувонч-бахтиёрлик келтирган бола муродимизга етказди.
ШОДИМУҲАММДД (ф.т-а.) - шоду хуррам бахтиёр болани Муҳаммад (с.а.в.) охиратда шафоат қилсинлар.
ШОДИЯ (ф.т.) - шод, хуррам, қувноқ, бахтиёр ёки қувончли кунда турилган киз.
ШОДМОН (ф.т.) - шод, бахтиёр, қувноқ ёки ҳаёти шодликка тўлиқ бўлсин ехуд қувончли, шодмон кунда туғилган бола.
ШОИР (а.) - шоир, сўзга чечан, ҳозиржавоб, ширинсўз, нотиқ бўлсин.
ШОИРА (а.) - шоира бўлсин, сўзга чечан, ширинсухан, нотиқа қиз бўлсин.
ШОЙИСТА (ф.т.) - ҳурмат-эҳтиромга лойиқ, эъзоз-эътиборга муносиб қиз.
ШОКИР (а.) - шукур қилувчи, Аллоҳга шукур қилувчи бола бўлсин ёки бизга фарзанд бергани учун Аллоҳга шукр.
ШОҲИДА (а.) - сулув, гўзал, зебо қиз.
ШОҲИМАРДОН (ф.т.) - мард, баҳодирлар шоҳи.
ШОҲРУҲ (ф.т.) - юзида шоҳлик аломатлари зоҳир бўлган келишган, зебо бола.
ШОҲСАНАМ (ф.т-а.) - гўзаллар, сулувлар шоҳи, зеболиқда беназир, беқиёс қиз.
ШУКУР (а.) - қаноат, сабру тоқат қилувчи, рози, миннатдор.
ШУКРУЛЛОҲ (а.) - бизга фарзанд ато қилганлиги учун Аллоҳга беҳад ҳамду санолар, шукроналар бўлсин.
ШУҲРАТ (а.) - довруғ, обрў, шон, ифтихор.

Э

ЭЛБЕК (ўзб.) - улгайиб элнинг бега, сардори, йўлбошчиси бўлсин.
ЭЛДОР (ўзб-ф.т.) - улғайиб юқори мартабалар эгаси, элнинг йўлбошчиси, раҳнамоси, ҳукмдори бўлсин.
ЭЛМУРОД (ўзб-а-.)- эл орзу қилган фарзанд бўлсин, элини орзу-муродига эриштирсин.
ЭРАЛИ (ўзб-а.) - жасур, дойюрак, мард бола Алидек куч-қудрат, ақл-заковатли бўлсин.
ЭРГАШ (ўзб.) - ака ва опаларига эргашиб юрсин.
ЭРКИН (ўзб-) - эркин, озод, ҳур бола.
ЭСОН (ўзб.) - соғ-саломат, омон-эсон ўссин.
ЭШБЕК (ўзб.) - беклар наслидан бўлган бола улғайиб, ака-укаларига ҳамдам, эш, ҳамнафас бўлсин.
ЭШБЎРИ (ўзб.) - бўри ҳамроҳи, йўлдоши бўлиб, унн ёмон кучлардан, ёвуз руҳлардан ҳимоя қилсин, асрасин.
ЭШДАБЛАТ (ўзб-а.) - мол-дунё, давлатга эришиб, бой-бадавлат бўлсин, ризқи бутун бўлиб, бахтли, тотув ҳаёт кечирсин.
ЭШМУРОД (ўзб.-а.) - орзу кдяинган ҳамроҳ ёки орзусига ҳамроҳ бўлиб, мурод-мақсадига етсин.
ЭШҚОБИЛ (ўзб.) - одобли, эс-ҳушли, қобил бола, ака- укаларига йўлдош, ҳамдам, эш бўлсин.
ЭЪЗОЗ (а.) - эътиборга, ҳурмат-эҳгиромга сазовор бўлган қадрли, қимматли, суюкли бола.
ЭҲСОН (а.) - совға, туҳфа.

Ю

ЮЛДУЗ (ўзб.) - юлдуздек ёруғ юзли, чиройли, гўзал қиз.
ЮНУС (қад.яҳ.) - каптар.
ЮСУФ (қад.яҳ.) - ортган, кўпайган ҳусн маъносида.

Я

ЯЙРА (ўзб.) - яйраб-яшнаб ўссин, ҳаёти қувончга тўлиқ бўлсин.
ЯШАР (ўзб.) - яшаб кетсин.

Ў

ЎКТАМ (ўзб.) - кучли, қудратли, довюрак, жасур, виқорли.
ЎЛМАС (ўзб.) - ўлмасин, умри узоқ бўлсин.
ЎЛМАСОЙ (ўзб.) - ўлмасин, яшаб кетсин, умри узоқ бўлсин деб умид, ният қилинган ойдек гўзал, зебо қиз.
УРАЛ (ўзб.) — туғилганда киндигига ўралиб тушган ёки жингалак сочли бола.
ЎРОҚ (ўзб.) - ўроқдек ўткир, кескир бўлсин ёки киндиги ўроқ билан кесилган бола.
ЎТКИР (ўзб.) - ўткнр, ўткир ақлу заковат соҳиби, доно бола бўлсин.
ЎТКИРБЕК (ўзб.) - беклар авлодига мансуб бўлган ўткир ақлу заковат соҳиби, билимли, доно бола.
ЎҒИЛОЙ (ўзб.) - шу ойдек гўзал қиздан кейинги туғилажак фарзанд ўғил бўлсин.
ЎРИЛШОД (ўзб-ф.т.) - ушбу қувноқ, бахтиёр, шодон қиздан кейин туғиладиган бола ўғил бўлсин.

Қ

ҚАЛДИРҒОЧ (ўзб.) - қалдирғочнинг қанотидек нозик, ингичка қошли, сулув, гўзал қиз.
ҚАМБАР (а.) - тўрғай.
ҚАҲРАМОН (ф.т.) - довюрак, жасур, қудратли, кўрқмас.
ҚИЛИЧ (ўзб.) - киндиги қилич билан кесилган бола ёки қиличдай кескир, ўткир, мустаҳкам бўлсин.
ҚУДРАТ (а.) - кучли, қудратли.
ҚУДРАТУЛЛОҲ (а.) - Аллоҳнинг қудрати билан дунёга келган бола ёки Аллоҳнинг қудратли, кучли бандаси бўлсин.
ҚУНДУЗ (ўзб.) - қундуздек чиройли, зебо қиз.
ҚУНДУЗОЙ (ўзб.) - қундуздек гўзал, ойдек сулув, зебо қиз.
ҚУРБОН (а.) - Қурбон ойида туғилган бола.
ҚУРБОНАЛИ (а.) - Қурбон ойида дунёга келган бола Алидек куч-қудрат, акл-заковатли бўлсин.
ҚУРБОННАЗАР (а.) - Қурбон ойида туғилган, Худонинг назари тушган бола.
ҚУРБОНОЙ (а.-ўзб.) - Қурбон ойида туғилган ойдек гўзал, сулув қиз.
ҚУТБИДДИН (а.) - диннинг асоси, таянчи.
ҚУТЛИ (ўзб.) - бахтли, саодатманд, иқболи порлоқ.
ҚУТЛИБЕКА (ўзб.) - бахтли,саодатли, иқболи порлоқ олийнасаб қиз.
ҚЎЛДОШ (ўзб.) - кўмакчи, дўст, ҳамдам.
ҚЎЧҚОР (ўзб.) - мояги, эркаклик тухуми катта бўлиб туғилган ёки пешонаси дўнг ёхуд қўчқордек кучли бола.
ҚЎШОҚ (ўзб.) - баданида қўшимча аъзо билан туғилган бола.

Ғ

ҒАЙРАТ (а.) - серҳаракат, шижоатли, толмас, ғайратли бола бўлсин.
ҒИЁС (а.) - кўмак, ердам, мадад.
ҒИЁСИДДИН (а.) - диннинг мадади, кўмаги, ёрдами.
ҒОЛИБ (а.) - зафар қозонувчи, енгилмас, юлиб.
ҒУЛОМ (а.) - ёш хизматкор қул.

Ҳ

ҲАБИБ (а.) - суюкли дўст, қадрдон, ғамхўр.
ҲАБИБА (а.) - севимли, меҳрибон, қадрли қиз.
ҲАБИБУЛЛОҲ (а.) - Аллоҳнинг суюкли дўсти.
ҲАЙДАР (а.) - арслон, қўрқмас, жасур, кучли, қудратли бола бўлсин.
ҲАЙИТ (а.) - ҳайит байрами кунларида туғилган бола.
ҲАЙИТАЛИ (а.) - ҳайит байрами кунларида дунёга келган бола Али каби зўр инсон бўлиб етишсин.
ҲАЙИТГУЛ (а-ф.т) - ҳайит кунида туғилган, гулдек чиройли, зебо қиз.
ҲАЙИТМУРОД (а.) - ҳайит кунида фарзандли бўлиб, орзумизга эришдик ёки ҳайит кунида туғилган бола мурод-мақсадига етсин.
ҲАЛИМА (а.) - раҳмдил, шафқатли, мулойим табиатли, беозор, суюкли қиз.
ҲАМДАМ (ф.т.) - содиқ дўст, ўртоқ, ака-укаларига, отасига ҳамдам, мададкор, эш бўлсин.
ҲАМИД (а.) - Аллоҳ таолога ҳамду сано айтувчи.
ҲАМИДА (а.) - Аллоҳга шукур қилувчи, ҳамду сано айтувчи ёки мақтовга сазовор қиз.
ҲАМИДУЛЛОҲ (а.) - Аллоҳнинг мақтовига сазовор, аъло бандаси.
ҲАМРО(Ҳ) (ф.т.) - ҳамдам, шерик.
ҲАСАН (а.) - чиройли, аъло, гўзал.
ҲАСАНАЛИ (а.) - чиройли, кўркам бола Алига ўхшаган яхши одам бўлсин.
ҲАСАНХЎЖА (а-ф.т.) - хўжалар авлодига мансуб чиройли, кўркам бола.
ҲОЖИ (а.) -муқаддас ҳаж зиёратида бўлган зиёратчи.
ҲОЖИМУРОД (а.) - ҳожи эриштирган орзу-мурод ёки улғайиб ҳожи бўлсин, мурод-мақсадига етсин.
ҲОТАМ (а.) - олийҳиммат, саховатпеша бола.
ҲУЛКАР (ўзб.) - Сурайё юлдузидек ёруғ юзли, чиройли гўзал қиз ёки иқболи сурайё юлдузидек порлоқ бўлсин.
ҲУМОЮН (ф.т.) - муборак, қутлуғ.

Gul bo'lsayu hid bo'lmasa chaman hayf,
Rabbisiga ishq bo'lmasa tana hayf.
Peshonasi Sajda ko'rmay o'lib ketsa,
U bandaga janozayu kafan hayf!
Аватара пользователя
Admin
Site Admin
 
Сообщения: 2620
Зарегистрирован: 19 апр 2011, 23:00
Откуда: Республика Золотая Орда. Город Сарай

Намоз суралари – укиш тартиби

Сообщение Admin » 06 янв 2018, 23:33

Намоз суралари – укиш тартиби

НАМОЗ УКИШ ТАРТИБИ

Бир кунда беш вакт (бомдод, пешин, аср, шом ва хуфтон) намоз укиш хар бир мусулмонга фарздир.

БОМДОД НАМОЗИ

Бомдод намози икки ракат суннат, икки ракат фарз — жами турт ракатдан иборат.
Бомдод намозининг икки ракат суннати куйидагича укилади:

1. Аллох ризолиги учун кибла томонга юзланиб, бугунги бом-дод намозининг икки ракат суннатини укиш-ни ният килдим», деб кунгилдан утказилади

2. «Аллооху акбар», деб ифтитох такбири ай-тилади. Бу такбирда эркаклар куллар кафтини киблага каратиб, бош бармокларининг учини кулокларининг юмшок жойига теккизишади (3-расм). Аёллар кулларини елка баробарида кутара-дилар

3. Куллар богланади. Эркаклар унг кул каф-тини чап кул устига куйишади. Унг кулнинг бош ва кичик бармоклари билан чап кул билагини ушлашади
Аёллар унг кулни чап кул устида тугиб, кулла-рини кукракка куядилар Бу хол «киём» дейилади. Киёмда (тик турган халда) сажда ки-линадиган жойга караб, навбати билан, куйидагилар (сано дуоси, фотиха сураси, кейин биронта зам сура) укилади.

САНО ДУОСИ

Субхаанакаллооухумма ва бихамдика ва табааро касмука ва таъаалаа жаддука ва лаа илааха гойрук

Маъноси: «Аллохим! Сенинг номинг муборакдир. Шон шарафинг улугдир. Сендан узга илох йукдир».

ФОТИХА СУРАСИ

Аъуузу биллаахи минаш-шайтоонир-рожиийм. Бисмиллаахир-рохмаанир-рохиийм. Алхамду лиллаахи роббил-ъааламиийн. Ар-рохмаанир-рохиийм. Маалики явмид-диийн. Иййаака наъбуду ва иййаака настаъиийн. Ихдинас-сироо-тол-мустакиийм. Сироотоллазиийна ан-ъамта ъалайхим гойрил-магдзууби ъалайхим валадззооооллиийн

Мазмуни: Аллохнинг даргохидан кувилган шайтон ёмонлигидан Аллохнинг панохига кочаман. Мехрибон ва рахмли Аллох номи билан (бошлайман). Хамд оламлар рабби Аллохгаким, (У) мехрибон, рахмли ва хисоб-китоб куни (Киёмат)нинг эгасидир. Сен-гагина ибодат киламиз ва Сендангина ёрдам сураймиз! Бизни шундай тугри йулга бошлагинки, (У) Сен инъом (хидоят) этганлар-нинг (Пайгамбарлар, сиддик ва шахидларнинг) йулидир, газабга учраган (Мусо кавмидан итоатсизларининг) ва адашган (Исо кав-мининг «Аллохнинг фарзанди бор» дейдиган)ларнинг эмас!
Фотиха сурасидан сунг бир зам (кушимча) сура укилади.
Янги урганувчилар куйидаги кичик суралардан бирини зам килишса булади:

КАВСАР СУРАСИ

Иннааа аътойнаакал-кавсар. Фасолли лироббика ванхар. Инна шааниаъка хувал-абтар.

Мазмуни:«(Эй Мухаммад,) дархакикат, Биз Сизга Кавсарни* бердик. Бас, Раббингиз учун намоз укинг ва (туя) суйиб курбонлик килинг! Албатта, ганимингизнинг узи (барча яхшиликлардан) махрумдир».
(Кавсар – жаннатдаги бир ажиб дарё ёки ховузнинг номи. Унинг суви асалдан тотли, кор ва сувдан ок. Ундан ичган киши абадий чанкоклик курмайди.)

ИХЛОС СУРАСИ

Кул хуваллооху ахад. Аллоохус-сомад. Лам ялид. Ва лам йуулад. Ва лам якуллахуу куфууван ахад..

Мазмуни: (Эй Мухаммад,) айтинг: «У — Аллох ягонадир. Аллох бехожат, (лекин) хожатбарордир. У тугмаган ва тугилмаган хам. Шунингдек, Унга тенг бирор зот йук-дир».

ФАЛАК СУРАСИ

Кул аъуузу бироббил-фалак. Мин шар-ри маа холак. Ва мин шарри гоосикин изаа вакоб. Ва мин шаррин-наффаасаати фил-ъукод. Ва мин шарри хаасидин изаа хасад.

Маъноси: «(Эй Мухаммад,) айтинг: “Па-нох тилаб илтижо килурман тонг Парвар-дигорига яратган нарсаси ёвузлгидан, тугунчага дам урувчи аёллар ёвузлигидан хамда хасадчининг хасади ёвузлигидан”».

АН-НОС СУРАСИ

Кул аъуузу бирробин-нааси мааликин-нааси илаахин-нааси мин шаррил-васваасил-хоннаас. Аллазиий ювасвису фиий судуурин-нааси минал-жиннати ван-наас.

Маъноси: «(Эй Мухаммад,) айтинг: “Панох тилаб илтижо килурман одамлар Парварди-горига, одамлар Подшохига, одамлар Илохига яширин васвасачи (шайтон) ёвузлигиданки, (у) одамларнинг дилларига васваса солур. (Узи) жинлар ва одамлардандир”».

4. Зам сура тугагач, «Аллооху акбар», деб руку килинади. Эркаклар тирсаклари ва тиззаларини букмасдан, бармокларини очган холда, тиззаларини махкам чангаллаб эгиладилар
Аёллар эркакларга нис-батан озрок эгиладилар. Тиззаларини бироз букадилар. Бармокларини жам-лаб тиззаларини тутадилар.
Рукуда уч марта «Суб-хаана роббиял-ъазиийм» (Эй буюк Роббим, Сен барча нуксонлардан поксан), дейилади.

5. Рукудан «Самиъал-лооху лиман хамидах» (Аллох Уни хамд этган-ларни эшитгувчидир), деб кад кутарилади, бу холат «кавма» дейилади. Кавма холида: «Роббанаа лакал- хамд» (Эй Роббимиз, хар турли хамд-санолар ёлгиз Сенгадир), дейилади

6. «Аллооху акбар» деб аввало тиззалар, кейин куллар, сунг пешона ва бурун ерга теккизилиб, сажда килинади. Сажда килинаётганда оёк панжалари киблага каратилади, эркакларнинг тирсаклари ерга тегмайди . Аёллар тирсакларини ерга куядилар . Саждада уч марта: «Субхаана роббиял-аълаа» (Эй улуг Роббим, Сен бутун нуксон-лардан поксан), дейилади.
7. «Аллооху акбар» деб саждадан бош кутарилади ва тиз чуккан холда бироз утирилади, бу холат «жалса» дейилади. Жалсада куллар, бармоклар уз холича тутилиб, сонга куйилади. Бармок учлари тизза билан тенг булиши лозим .
Эркаклар чап оёклари устига утирадилар. Унг оёк панжалари киблага каратилади.

Аёллар оёкларини унг тарафдан чикариб утирадилар.
8.«Аллооху акбар», деб иккинчи марта сажда килинади. Саждада уч марта: «Субхаана роббиял-аълаа», дейилади

9. «Аллооху акбар» деб киёмга (тикка) турилади.

10. Киёмда «Бисмиллаахир-рохмаанир-рохиийм»-дан бошлаб, Фотиха сураси, оркасидан бир зам сура укилади.

11. «Аллооху акбар», деб руку килинади. Рукуда уч марта «Субхаана роб-биял-ъазиийм», дейилади.

12. «Самиъаллооху ли-ман хамидах», деб тик турилади, кетидан «Роббанаа лакал-хамд», дейилади.

13.«Аллооху акбар», деб саждага борилади. Саждада уч марта «Субхаана роббиял-аълаа», дейилади.

14. «Аллооху акбар», деб саждадан бош кутарилади ва бир оз утирилади.

15. «Аллооху акбар», деб иккинчи бор сажда килинади. Саждада уч марта: «Субхаана роббиял-аълаа», дейилади

16. «Аллооху акбар», деб саждадан бош кутари-либ каъ-дада утирилади ва куйидагилар укилади:

«АТТАХИЙЯТ» ДУОСИ

Ат-тахиййаату лиллаахи вас-солааваату ват-тоййибаат. Ас-салааму ъалайка айюхан-набиййю ва рохматуллоохи ва барокаатух. Ас-салааму ъалайнаа ва ъалаа ъибаадил-лаахис-соолихиийн. Ашхаду аллаа илааха иллаллооху ва ашхаду анна Мухаммадан ъабдухуу ва росуулух.
Мазмуни: Мол, бадан, тил билан адо этила-диган бутун ибодатлар Аллох учундир. Эй Набий! Аллохнинг рахмати ва баракоти Сизга булсин. Сизга ва солих кулларга Аллохнинг саломи булсин. Икрорманки, Аллохдан узга илох йук. Ва яна икрорманки, Мухаммад, алайхиссалом, Аллохнинг кули ва элчисидирлар.

САЛОВОТ

Аллоохумма солли ъалаа Мухаммадив-ва ъалаа аали Мухаммад. Камаа соллайта ъалаа Иброохиима ва ъалаа аали Иброхиим. Иннака хамиидум-мажиид.
Аллоохумма баарик ъалаа Мухаммадив-ва ъалаа аали Мухаммад. Камаа баарокта ъалаа Иброхиима ва ъалаа аали Иброхиим. Иннака хамиидум-мажиид.
Мазмуни: Аллохим, Иброхим ва унинг оиласига рахмат этганинг каби, Мухаммад ва ул зотнинг оиласига рахмат айла, Сен хамду мактовга лойик ва буюк Зотсан.
Аллохим, Иброхим ва унинг оиласига баракотингни эхсон этганинг каби Мухаммад ва ул зотнинг оиласи устига хам баракотингни эхсон айла. Сен хамду мактовга лойик ва буюк Зотсан.

дуо

Роббанаа аатинаа фид-дунйаа хасанатав-ва фил-аахироти хасанатав-ва кинаа ъазаабан-наар.
Мазмуни: «Эй Роббимиз, бизга бу дунёда хам, охиратда хам яхшиликни бергин ва бизни дузах олови азобидан саклагин».

17. Аввал унг, кейин чап елкага караб: «Ассалааму алайкум ва рохматул-лоох» деб салом берилиб намоздан чикилади.

Шу билан бомдод намозининг икки ракат суннати тугайди.
Бомдод намозининг икки ракат фарзи хам худди шу тартибда укилади. Фарки — аввало, эркаклар ниятдан олдин (бошка фарз намозлари олдидан хам) куйидаги икомат такбирини айтишади:

Аллооху акбар, Аллооху акбар,
Аллооху акбар, Аллооху акбар.
Ашхаду аллаа илааха иллаллоох,
Ашхаду аллаа илааха иллаллоох.
Ашхаду анна Мухаммадар-росуулуллоох,
Ашхаду анна Мухаммадар-росуулуллоох.
Хайя ъалас-солаах, хайя ъалас-солаахsolah,
Хайя ъалал-фалаах, хайя ъалал-фалаах.
Код кооматис-солаах, код кооматис-солаах
Аллооху акбар, Аллооху акбар,
Лаа илааха иллаллоох.

Икомат такбирининг лафзлари азонникига ухшайди, фарки — буниси тез айтилади.
Бомдод намозининг фарзига куйидагича ният килинади; «Аллох ризолиги учун бомдод намозининг икки ракат фарзини уз вактида укишни ният килдим».
Колган кисми суннат билан бир хил давом этаверади.

Матнни асл хатда укиш
phpBB [youtube]
Аватара пользователя
Admin
Site Admin
 
Сообщения: 2620
Зарегистрирован: 19 апр 2011, 23:00
Откуда: Республика Золотая Орда. Город Сарай


Вернуться в Средняя Азия

Кто сейчас на конференции

Сейчас этот форум просматривают: нет зарегистрированных пользователей и гости: 1

cron