Габделжаббар Кандалый

Правители, халифы, сподвижники Пророка (с.а.с.), имамы и мусульмане - оставившие яркий след на Пути к Истине

Модератор: Hanifa-Sunnat

Габделжаббар Кандалый

Сообщение Admin » 02 июн 2011, 20:42

Габделжаббар Кандалый

Габделҗәббар Габделмәҗит улы Кандалый 1797 нче елда Самара губернасы Ставрополь өязе (хәзерге Ульяновск өлкәсенең Иске Майна районы) иртуган (Иске Кандал) авылында мулла гаиләсендә туа.
Яшьтән үк ул шигырьләр яза башлый. Ул төрле гади эпиграммалардан һәм кечкенә сатирик шигырьләрдән башлап җибәрә. Мәсәлән, аны мәдрәсәдән куалагач, ул түбәндәге юллар белән җавап кайтара:
Кусагыз да һич уфтанмам,
Язуымнан да тукталмам,
Котылмассыз барыбер сез,
Әле болай гына калмам.

Инде бу яшь чагындагы ук Кандалый шигырьләрендә булачак милли әдип булуы сизелә.
«Татар әдәбияты тарихы»нда әдипнең эрудициясе турында болай әйтелә: «Габделҗәббар Кандалый гарәп, фарсы телләрен өйрәнә. Рус, чуваш, мари авылларында еш булу, алар белән аралашу аңа бу телләрне дә үзләштерергә мөмкинлек бирә» .
Һәм моны дәлилләп авторлар мондый мәзәк китерәләр. Кандалый экспромт рәвешендә кемгәдер мондый юллар китерә:
«Ин хуш бән мәйд, тарилде орех,
Вә ин ләм йөәккәл, булыр ул грех,

Ягъни: «тәлинкәдәге чикләвекләр шундый яхшы, ашамый калсаң, гөнаһы булыр». Кандалый мәзәгендә татар, рус, гарәп һәм фарсы сүзләрен куллана» .
Аның үткен теле, хөр, тәвәккәл һәм кыю сүзе бай-түрәләргә дә барып тия:
Килсен, җөмлә, берәр түрә волостьтан,
Курыкмыйм мин вә дәхи ки урыстан.

Тәнкыйтьчеләр арасында Габделҗәббар Кандалыйның иҗади методын билгеләү өлкәсендә бәхәсләшү бара. Моның турында «Татар әдәбияты тарихы» авторлары болай язалар: Габделҗәббар Кандалый иҗаты «романтизм кысаларына гына сыйдырып та булмый. Г. Сәгъди дөрес сизгәнчә, Г. Кандалый әсәрләрендә «сентиментализм орлыкларын» да табарга мөмкин. Габделҗәббар Кандалый герое да гармониягә, идиллиягә омтыла. Мәхәббәт өчен көрәшү урынына, ул күп вакытын сыкрап, яшь түгеп, яшерен яшәп, хат язып уздыра. Хисләрен хат формасында белдерү (эпистоляр жанр) дә сентиментализмның яраткан алымына якын» .
Шул ук вакытта күп кенә тәнкыйтьчеләр Габделҗәббар Кандалый иҗатында реализмга якын алымнарны да билгеләп үтәләр.
«Габделҗәббар Кандалыйның реалистларга якын торуын да күрми мөмкин түгел. Мәгълүм булганча, реалистик предметлылык, романтик экспрессиягә караганда, әдәбиятның зур казанышы. Шуның белән реализм тарихи конкретлыкка ирешә, лирик герой билгеле чорның тере шәхесе, заманның иҗтимагый мөнәсәбәтләре продукты буларак күз алдына килеп баса» .

Бу мисал мәгърифәтчеләр генә түгел, хәтта Г. Тукай, С. Рәмиев иҗатлары белән яңгырашлы.
Тагын бер гомуми үзенчәлеге итеп Габделҗәббар Кандалыйның иҗатының халыкчанлыгын әйтеп китмичә булмый. Бу күренеш, әлбәттә, реализм методына хас.
«Габделҗәббар Кандалый шигърияте халыкчан табигыйлек, матурлык та алып килә. Бай поэтик традициягә һәм халык аваз иҗатына таянып, шагыйрь татар поэзиясен яңа баскычка күтәрә. Ул шигырьләренең озын гомерле булуына ышана:
Хатымга итмәгел тәгъна,
Укы бик сагына-сагына,
Ачыгыз сер белә мәгънә,
Булыр язган кеби ташка
! («Сәхипҗамал») .
Аватара пользователя
Admin
Site Admin
 
Сообщения: 2620
Зарегистрирован: 19 апр 2011, 23:00
Откуда: Республика Золотая Орда. Город Сарай

Вернуться в Знаменитые мусульмане. Правители. Халифы. Сподвижники Пророка (с.а.с.)

Кто сейчас на конференции

Сейчас этот форум просматривают: нет зарегистрированных пользователей и гости: 3